“Waarom zou in Benin niet kunnen, wat in Frankrijk wel kan?” Met dat idee keerde Edgar Deguenon in 2008 terug na een stage in Frankrijk. Hij had er kennis gemaakt met tal van projecten rond biolandbouw en korteketenverkoop. Die zouden bovendien ook oplossingen kunnen aanreiken voor een aantal problemen waar Beninese boeren mee geconfronteerd worden, zoals het hoge gebruik van pesticiden in de velden en de gezondheidsproblemen die daar het gevolg van zijn. Of de lange ketens met vele tussenpersonen, wat leidt tot veel druk op de boeren en lage prijzen.
Tien jaar later is AMAP een kleine organisatie die op zoek gaat naar een binnenlandse markt voor bioproducten en pioniert in het verbinden van producenten en consumenten.
Groente- en fruitmanden
‘‘Amapiens’, zo noemen ze bij AMAP de families die een abonnement genomen hebben op een wekelijkse levering van een grote of kleine groente- en fruitmand. Tien jaar geleden ging Edgar van start met 25 Amapiens, vandaag zijn het er meer dan 700. De producten komen van 200 boeren die biogecertificeerd zijn via PGS of het Participatief GarantieSysteem, een lokaal dispositief waarbij de kwaliteit van de productie wordt verzekerd door sterk in te zetten op een relatie van vertrouwen, transparantie en solidariteit tussen consumenten en producenten. Wie een abonnement neemt, koopt gezonde, lokaal geteelde, seizoensgebonden producten en prefinanciert tevens het werk van de telers door op voorhand te betalen. De enige tussenpersoon is AMAP dat de manden samenstelt op basis van de beschikbare oogst.
Belgische steun
Van 2015 tot 2017 besloot het Trade for Development Centre (TDC) het pionierswerk van AMAP een duw in de rug te geven. De obstakels voor dit soort projecten zijn immers groot in een land als Benin. Biologisch geteeld voedsel is er nog relatief onbekend en heeft het imago duur en onbetrouwbaar te zijn. Er is veel concurrentie van goedkope import van bedenkelijke kwaliteit en de logistieke problemen zijn talrijk.
Om te beginnen werden er in veldscholen tientallen vormingssessies georganiseerd, vooral rond goede praktijken van biologische teelt, conserveringstechnieken, composteringsprocessen of certificatie. Een logisch gevolg was dat de kwaliteit verbeterde. Om dat te benadrukken werd een merknaam geïntroduceerd: AMAP Selection. Ook het denkproces rond nieuwe korte ketens en mogelijke distributiepartners werd gestart. Momenteel kunnen Amapiens hun bestelde manden ophalen in Cotonou, Calavi of Porto Novo.
Een ander onderdeel van het project was de diversificatie van het aanbod. In de eerste plaats werd verder gewerkt op de productie van biologisch fruitsap van vruchten zoals ananas, mango, baobab, gember of tamarinde. Een 40-tal kleine verwerkers waar AMAP mee samenwerkt, kregen vorming rond de hygiënische en technische vereisten van het sapmaken. Daarnaast werd ook geëxperimenteerd met kruiden, specerijen, tomatenpuree, bananenchips en andere producten.
Marketingcoaching
In 2015 stelde AMAP zich kandidaat voor het marketing coachingprogramma van TDC. Tussen januari 2016 en januari 2018 trok een marketingcoach van TDC viermaal naar Benin om samen met het team na te denken over de commerciële toekomst van de organisatie. De zoektocht naar nieuwe afzetmogelijkheden stond hoog op de agenda. Franse en Belgische voorbeelden van korteketenprojecten dienden geregeld als inspiratiebron. Voor de groente- en fruitmanden bleek de uitbreiding van het aantal distributiepunten belangrijk. Sommige klanten vroegen om thuisbezorging, maar dat is logistiek niet haalbaar.
Voor de biosappen werd volop geprospecteerd bij kleine supermarkten, hotels en cafés. Er werd ook gesleuteld aan de winkel in Aibatin, een wijk van Cotonou. Bij aanvang was die niet veel meer dan een veredeld depot en wegens de hoge kosten nauwelijks rendabel. Er werd besloten om het roer om te gooien en samen met de TDC-coach de gevel-promotie, de winkelinrichting en de productpresentatie grondig aan te pakken.
De kern van de zaak
De cijfers tussen 2014 en 2017 tonen veel vooruitgang: van 125 naar meer dan 200 gecertificeerde producenten en meer dan een verdubbeling van de omzet. “Er is veel veranderd. We staan sterker en zijn nu beter in staat om klanten te overtuigen”,
evalueert Alvires, een van de medewerkers van AMAP, de marketingsessies. “Ik heb een positieve dynamiek gezien met veel boeiende gesprekken die de kern van de zaak raken”, vult TDC-coach Christine Englebert aan. Wat doe je bijvoorbeeld als blijkt dat je biosappen flink duurder zijn dan het fruitsap van je concurrenten? Mensen overtuigen van het belang van bio is nog niet evident in een land als Benin. De marges van de producenten of van de verwerkers verminderen is een optie. Maar dan riskeer je gevolgen voor de kwaliteit van je product, omdat de verwerkers bijvoorbeeld in de verleiding kunnen komen om meer water toe te voegen.
Conclusie van het team: “We voelen ons gesterkt door onze progressie en we blijven het proberen, want we willen een keten die rechtvaardig is voor iedereen en we willen mensen bewustmaken van het belang van gezonde, biologische producten.”
Inspiratiebron voor anderen
Het project heeft het pionierschap van AMAP alleszins in de kijker gezet. Zowel de Belgische coöperatie (Enabel) als de Duitse coöperatie (GIZ) doen een beroep op AMAP om via werkbezoeken en uitwisselingen hun ervaringen te delen met andere groepen in Benin en in West-Afrika.
Project in cijfers
TDC ondersteunde AMAP voor € 64.973,81 van december 2015 tot december 2017. In die periode vonden ook verschillende marketing coachingsessies plaats en kon de organisatie beschikken over een marketingbudget van € 51.496
Lees ook
Fako: Beninees fruitsapbedrijf kreeg coaching van TDC
Colette Yehouénou woont in Cotonou, de economische hoofdstad van Benin. Ze was pas dertien toen haar vader stierf en dwong haar om te stoppen met haar studie om voor haar drie broers te zorgen: “In die tijd hield ik al van koken, maar ik ging over op haute couture. Ik heb getraind en ben mijn eigen bedrijf begonnen. Ik combineerde naaien en fournituren. Ik had klanten die hun spullen bij mij kochten en op een dag legde een van hen me uit dat hij een training in de agrofoodsector volgde. Ik was zeer geïnteresseerd, en ik heb me ingeschreven voor de tweede promotie”.
TDC ondersteunt het netwerk van ananasproducenten in Benin bij de bedrijfsvoering.
Met 1.600 leden vertegenwoordigt het RéPAB (Réseau des producteurs d’ananas du Bénin) ongeveer 20% van de ananasproducenten van het land. Sinds 2003 heeft de coöperatie een lange weg afgelegd, en vandaag de dag heeft ze zowel een biologische als een fairtrade certificering. In 2016 werd een keerpunt bereikt met de ondertekening van een contract met een Beninees bedrijf dat vruchtensap exporteert. Om dit contract na te komen moest de RePAB een tandje bijsteken, onder andere op het gebied van het management van de organisatie.
Producentengroepen coachen in business management
Reeds verschillende jaren geeft TDC marketingcoaching aan coöperaties actief in eerlijke of duurzame handel. Doorheen deze sessies kwam vaak eenzelfde probleem aan het licht, namelijk de gebrekkige kennis van business management bij deze organisaties. Dit is nochtans essentieel voor het uitwerken een realistisch marketingplan.
TDC werkte daarop een nieuwe modulereeks uit, een coaching in bedrijfsbeheer. In dit artikel ontdek je de eerste ervaringen in Oeganda, Rwanda en Benin.
