Fair trade, ‘het goede doel’, geeft je geen vrijgeleide om middelmatige kwaliteit te leveren.
Dat vandaag meer dan 1 op 4 bananen in België fair trade is, hebben we voor een groot stuk te danken aan AgroFair. Met zijn Oké-bananen was het in 1996 de eerste om bananen onder eerlijke handelsvoorwaarden naar Europa te halen. Frank Vermeersch van AgroFair geeft ons een blik achter de schermen van deze pionier in duurzame handel.
Missie: bananenboeren vooruit helpen
“Wij zijn een commercieel bedrijf met een vrij hoog ngo-gehalte,” steekt Frank Vermeersch van wal. Sinds 2009 is hij Customer Relations and Marcom Manager bij de fruitimporteur. “De founding fathers van Max Havelaar, het huidige Fairtrade International, stonden aan de wieg van AgroFair. Nadat ze in de jaren 1980 de Fairtradecertificering in het leven geroepen hadden, pasten ze die eerst toe op koffie. Al snel werd duidelijk dat er ook in veel andere productieketens dringend iets moest gebeuren. Met een massaproduct als bananen zouden ze veel positieve impact kunnen hebben.”
Bijna vijfentwintig jaar later importeert AgroFair ook andere tropische vruchten, maar bananen maken nog steeds 90% van het aanbod uit. De doelstelling om echt iets te veranderen voor de producenten in Latijns-Amerika, blijft tot op vandaag overeind.
In de wereld van de bananen is AgroFair een atypisch bedrijf: de bananenproducenten hebben er ruim 40 % van de aandelen zelf in handen. De rest is eigendom van ethische investeerders. Frank: “Die structuur behoedt ons ervoor op een paternalistische manier te werken. We maken het onszelf hiermee niet makkelijk, maar het is wel essentieel.”
Transparante relaties garanderen kwaliteit
“De conventionele bananensector draagt niet bij aan de verdere ontwikkeling van de regio’s waar de bananen groeien. Conventionele kopers bieden veelal een prijs die te nemen of te laten is. Voor de telers leidt dat tot weinig benijdenswaardige levensomstandigheden. Wij bewijzen dat het ook anders kan,” zegt Frank Vermeersch.
Langdurige, rechtstreekse relaties vormen het fundament van AgroFairs aanpak. Frank: “Met veel van onze kopers en producenten werken wij al meer dan 20 jaar samen, in volle transparantie. We stemmen de behoeftes van alle partijen goed op elkaar af. Zo kunnen we producenten een realistisch perspectief bieden.”
“We brengen ook bewust de producenten en de supermarkten met elkaar in contact. Ze hebben elkaars contactgegevens en gaan om de één à twee jaar bij elkaar op bezoek. Dat verbetert alleen maar de samenwerking. En de kwaliteit van het product.”
Naast het lot van de telers, staat die kwaliteit met stip voorop bij AgroFair. “Fair trade, ‘het goede doel’, geeft je geen vrijgeleide om middelmatige kwaliteit te leveren. Hoewel een banaan een eenvoudig product lijkt, kan er veel misgaan in de 10.000 kilometer tussen de plantage en jouw supermarkt. Bij elke stap zien we nauw toe op de kwaliteitseisen: op het veld, bij het wassen en verpakken, tijdens het transport, tot in de rijperij en de supermarkt.”
Bio in de weegschaal
Van alle fairtradebananen die in België over de toonbank gaan, is het leeuwendeel ook biologisch gecertificeerd. Ook AgroFair ziet het aandeel van zijn biomerk Eko Oké groeien. Maar hoewel Frank Vermeersch de combinatie bio-fair trade het nec plus ultra noemt, streeft AgroFair er niet naar om volledig over te schakelen op bio.
Met reden: “Sommige bananenproducenten die al decennia lang met fair trade bezig zijn, zullen nooit biobananen kunnen produceren. Want in sommige streken maken de klimatologische omstandigheden biologische teelt bijna onmogelijk. Als we alleen nog biobananen willen, dreigen we heel wat fairtradeboeren weer over te leveren aan de situatie waarin ze zich voor fair trade bevonden.”
Daarom pompt AgroFair liever energie in het fair maken van niet-biobananen. “Hoewel bio overal boomt, blijft er heel veel vraag naar niet-biobananen. Bekijk het als communicerende vaten. Wij zien nog veel groeikansen voor fair trade,” aldus Frank.
Geleidelijk richting 100 % fair trade
Al bijna 25 jaar geeft AgroFair bananenproducenten kansen om een beter bestaan op te bouwen. “De fairtrade- en biocertificering zijn erg betrouwbare manieren om dat te verzekeren,” zegt Frank, “maar wij zien nog een hele waaier aan mogelijkheden tussen dat ideaal en de handel die alleen naar de laagste prijs kijkt.”
Frank: “Als ethisch bedrijf kan je ervoor kiezen om je strikt tot gecertificeerde producten te beperken. Dat deden wij vroeger ook. Tot we beseften dat we dan producenten in de kou lieten staan. Voor sommigen zijn de fairtrade-eisen te hoog gegrepen. Als tussenoplossing kiezen we dan voor Rainforest Alliance-certificering. Die geeft de producenten meer zekerheid en betere verkoopsvoorwaarden dan het onversneden conventionele circuit. Ze zitten als het ware in de wachtkamer om naar fair trade over te schakelen, terwijl ze vaak al een beperkt volume fairtradebananen verkopen. Tegelijk kunnen we de supermarkten iets goedkopere Oké-bananen aanbieden. Ook voor hen is dit een ‘opstapje’ naar een groter volume fair trade.”
Continu kritisch blijven
AgroFair maakt zijn handelsketen zo duurzaam mogelijk. De focus ligt op fair trade en bio, maar het bedrijf neemt ook initiatieven om breder iets te betekenen. Toch is Frank Vermeersch voorzichtig met de term ‘duurzaamheid’.
“Te vaak vullen bedrijven dat containerbegrip heel eenzijdig in. Vaak niet eens bewust. Ze werken oprecht heel hard om één aspect in hun keten te verbeteren, maar verliezen het geheel uit het oog. Sommige doen dat met opzet: ze communiceren sterk over dat ene aspect om het niet te hoeven hebben over alles wat absoluut niet duurzaam is. Daar kijken wij voor uit. Ik vind: je moet ervan overtuigd zijn dat je goed bezig bent, maar je moet wel kritisch naar jezelf blijven kijken. Met vallen en opstaan doen we ons uiterste best om onszelf te blijven verbeteren. Dit toetsen we constant aan de Sustainable Development Goals en de GRI-richtlijnen voor duurzaamheidsverslaggeving.”
Creatief met afval
Zo ontstond ook AgroFairs recyclageproject in Peru, een van de belangrijkste productielanden voor bananen. “Tot voor enkele jaren slingerde daar overal plastic. Op de plantages, op straat, in de rivieren … Een doorn in het oog als je bezig bent met fair trade en bio. Na enkele weinig succesvolle pogingen, vonden we recent een manier om er zogeheten corner boards van te maken. Die houden de bananendozen netjes recht op de pallet tijdens het transport.”
Momenteel rolt AgroFair dit project uit naar andere producenten, ook buiten Peru. Frank Vermeersch droomt ervan om van dit gerecycleerd plastic nog meer nuttige dingen te maken, zoals stoelen en tafels voor in de dorpen.
Een andere duurzame keuze is AgroFairs inspanning om voedselafval te voorkomen. “De Europese markt stelt een hele resem eisen waaraan bananen moeten voldoen. Daardoor blijft er altijd een deel van de oogst over. Om die bananen toch onder fairtradevoorwaarden te kunnen verkopen, werken we samen met bedrijven die ze tot bananenpuree verwerken,” legt Frank uit. De puree komt terecht in babyvoeding, pralines, yoghurt, vruchtensap (zoals het bekende Worldshake-sap van Oxfam) enzovoort.
“Het werk is nooit af. Voortdurend ontdekken we nieuwe uitdagingen om mens, milieu en economie harmonieuzer te laten functioneren. Voor de komende jaren staan o.a. beter waterbeheer en het bestrijden van de wijdverspreide bananenziekte Tropical Race 4 op onze agenda,” zegt Frank vastberaden.
Blijven bouwen aan geloofwaardigheid
Gevraagd naar de uitdagingen voor de toekomst, zegt Frank Vermeersch: “Wij kijken de laatste tijd richting Afrika. Ons werk in Latijns-Amerika is nog lang niet klaar, maar de levensstandaard is er duidelijk gestegen. Het contrast met Afrika is enorm. We onderzoeken de mogelijkheden om daar ook biologische fairtradebananen te halen en gemeenschappen te versterken.”
”Ik kijk behoorlijk positief tegen de toekomst aan. Wij zien in heel Europa een stijgende trend voor zowel fair trade als bio. De coronacrisis lijkt die nog een duwtje in de goede richting te geven, volgens een onderzoek van Fairtrade Belgium.”
Maar Frank wijst op het risico té veel te vertrouwen in die positieve trend. “We moeten consequent, duidelijk en transparant communiceren. Over hoe we te werk gaan, wat we met de fairtrade- en biopremies doen, welke impact we precies hebben … We blijven bouwen aan onze geloofwaardigheid bij consumenten en retailers. Anders riskeren we dat binnen die grote organisaties de ‘non-believers’ de bovenhand krijgen. En dan stapt zo’n mastodont weleens af van fair trade om met een eigen – vaak zwakker – duurzaamheidslabel te komen.”
Frank sluit af met waardevol advies voor andere duurzame ondernemers: “Vergelijk jezelf zo weinig mogelijk met andere bedrijven. Doe datgene waarvan je zélf overtuigd bent en deel wat je leert met anderen. Ik merk dat je dan, vaak uit onverwachte hoek, waardevolle feedback krijgt.”
Wil je meer weten over AgroFair en de weg die Oké-bananen afleggen? Neem een kijkje op de website.
