Om de twee jaar publiceert het Trade for Development Centre een barometer over fair trade, een enquête die tot doel heeft de bekendheid van eerlijke handel in België en de mening en het gedrag van de Belgen op dit vlak in kaart te brengen. Dit jaar werden vragen gesteld over veranderingen in het aankoopgedrag naar aanleiding van de Covid-19-crisis.
De barometer van dit jaar, werd uitgevoerd door Incidence in opdracht van het Trade for Development Centre. De online enquête werd uitgevoerd tussen 30 juni en 02 augustus 2020 bij 1.212 personen tussen 16 en 80 jaar oud die in België wonen. De maximale foutmarge voor deze steekproef is 2,8%.
Enkele vaststellingen
Verschuivingen in de keuzecriteria tijdens de crisis, gevolgd door goede voornemens.
De COVID-19-crisis heeft bij meer dan de helft van de Belgen een impact gehad op de keuzecriteria bij hun aankopen (52%); en dan voornamelijk bij de aankoop van voedingsproducten. De grootste verschuiving zien we bij de Brusselaars (21% zegt zijn of haar keuzecriteria in zeer hoge mate te hebben gewijzigd). Tijdens de gezondheidscrisis hebben de Belgen meer gelet op de prijs, op de nabijheid van de plaats van productie en op het gezonde karakter van de producten die men kocht. Globaal zijn de Belgen eerder van plan om deze nieuwe keuzecriteria in de toekomst te behouden (20% is zeer zeker en 60% zeer waarschijnlijk van plan om zijn of haar nieuwe keuzecriteria aan te houden). Deze resultaten moeten echter met de nodige omzichtigheid worden benaderd, gezien de feiten een ander beeld lijken te scheppen. Sinds de opheffing van de lockdown zien we namelijk een aanzienlijke daling van de verkoop binnen de korte keten.Het merendeel van de respondenten is het erover eens dat men zijn of haar manier van consumeren zal moeten aanpassen (69%). Het zijn vooral de jongeren die dat denken (75% versus 65% van de 55-plussers) en de respondenten met een hoog opleidingsniveau (78% versus 60% van de laagopgeleiden).
Verantwoord consumeren wordt vooral gelinkt aan noties rond milieuvriendelijkheid: minder verpakking en afval (voor 42% van de respondenten), recyclage (36%), hergebruik (34%) en de consumptie van lokale producten (34%). De consumptie van ecologische producten (17%), eerlijke producten (16%), bioproducten (10%) en ethische producten (8%) worden er veel minder vaak mee in verband gebracht.
- De naamsbekendheid van eerlijke handel kent een lichte daling : 86% in 2020, tegen 90% in 2018 en 92% in 2016*.
- De geholpen naamsbekendheid is significant beter bij de Nederlandstaligen dan bij de Franstaligen (respectievelijk 88% en 84%); ook al is de daling sterker uitgesproken bij de Nederlandstaligen. Hoe hoger het opleidingsniveau, hoe beter de geholpen naamsbekendheid.
De bekendheid geholpen door de definitie blijft stabiel bij de laatste drie metingen (93%): de score is steeds hoger bij de Nederlandstaligen dan bij de Franstaligen (respectievelijk 95% en 90%).
De definitie van eerlijke handel stemt nog altijd goed overeen met de perceptie die de respondenten ervan hebben (82%): het zijn de hoogst opgeleiden die de beste perceptie hadden van de notie eerlijke handel (90%).
Gemiddeld kennen Belgen 5,6 verschillende fairtradeproducten. Het zijn de jongsten (6 verschillende producten) en de hoogst opgeleiden (6,4) die het hoogste aantal verschillende producten kunnen noemen. Koffie, chocolade en bananen blijven de drie best gekende fairtradeproducten. Eerlijke handel gelijkstellen aan koffie gebeurt vooral door de ouderen (het is zeer duidelijk het best gekende product).
69 % van de respondenten geeft aan fairtradeproducten te kopen (50% zelden en 19% vaak). 9% van de respondenten zegt minstens 1 keer per week fairtradeproducten te kopen. 15% van de Belgen consumeert nooit eerlijke producten en 15% let er niet echt op en kan zich er niet over uitspreken. Het zijn de Franstaligen, de oudsten en de laagopgeleiden die vaker geen idee hebben of ze al dan niet fairtradeproducten kopen (respectievelijk 19%, 18% en 24%).
Dit soort producten wordt voornamelijk in supermarkten (59%) gekocht. De aankoop in winkels gespecialiseerd in eerlijke handel gebeurt frequenter door de Nederlandstaligen dan door de Franstaligen (42% versus 24%). Eerlijke producten worden als dusdanig herkend via hun labels en certificaten voor meer dan de helft van de respondenten (56%).
De Belgen zijn het er tamelijk over eens dat eerlijke handel zich niet moet beperken tot producenten uit het Zuiden (73%). Vooral in Wallonië, onder hoogopgeleiden en in landelijk gebied vindt men dat eerlijke handel ook de Belgische en Europese boeren moet betreffen.
De Belgen zijn zich goed bewust van hun eigen rol bij de ontwikkeling van een eerlijkere handel. Toch vindt men niet dat men de enige verantwoordelijke hierin is. Volgens de Nederlandstaligen heeft vooral de overheid hierin een rol te spelen; Franstaligen wijzen op hun beurt in de eerste plaats naar de consument zelf. Voor de laagst opgeleiden zijn het vooral de fabrikanten die verantwoordelijk zijn voor het ontwikkelen van een eerlijkere handel.
65% van de respondenten vindt het vrij belangrijk om fairtrade-producten te kunnen kopen, vooral oudere respondenten (69%) en respondenten met een hoog opleidingsniveau (72%)… Maar dit is niet het belangrijkste aspect voor de respondenten. Wanneer gevraagd wordt om 5 producttypes (fair trade, lokaal, biologisch, ecologisch en ethisch) in te delen volgens het belang dat ze eraan hechten, wordt het lokale karakter van het product duidelijk benadrukt door alle geanalyseerde profielen (40% van de respondenten tegenover 21% voor fairtradeproducten). Het tweede type product dat wordt voorgesteld hangt sterk af van het geanalyseerde profiel: de jongsten zijn bijzonder gevoelig voor het ecologische karakter van de producten (22%), de inwoners van Brussel voor het biologische karakter (27%), de Vlamingen en de oudsten voor het fairtradekarakter (29% en 24%).
De prijs is zowel de voornaamste remming als trigger voor de aankoop van eerlijke producten. Er zijn grote verschillen naargelang de aankoopfrequentie van eerlijke producten bij de respondent:
- Zij die niet weten of ze al dan niet fair trade kopen, weten niet welke producten fair trade zijn en letten er niet speciaal op. Zij zijn vragende partij voor een erkend label.
- Zij die er nooit kopen vinden ze te duur, hebben nooit fair trade geprobeerd en zijn er minder geïnteresseerd in (22% is trouwens van mening dat niets hen ertoe zou kunnen aanzetten om toch fairtrade-producten te kopen).
- Zij die er zelden kopen vinden dat het aanbod te beperkt is.
- Zij die er al vaak kopen willen een garantie dat de aankoop van deze producten werkelijk een impact heeft.
Bij de respondenten die producten kopen uit eerlijke handel is de tevredenheid over de producten uitstekend met 65% zeer tevreden consumenten; de tevredenheidsscore is bovendien erg hoog.
De meeste Belgen zijn bereid om wat meer te betalen voor een eerlijk product. Dat mag echter niet meer dan 10% van de normale prijs zijn.
De respondenten zijn er daarentegen niet van overtuigd dat men persoonlijk veel bijdraagt aan het respecteren van de rechten van producenten en arbeiders door fairtradeproducten te kopen. Het zijn de laagopgeleiden die hun persoonlijke bijdrage het hoogst inschatten (19%).
Twee aanbevelingen uitgelicht
- De analyse van de barrières en triggers voor het kopen van fairtradeproducten toont dat de criteria verschillen naargelang de aankoopgewoonten van de Belgen.
- Voor de regelmatige consumenten: geruststellen wat betreft de impact die de aankoop van fairtradeproducten werkelijk heeft.
- voor de occasionele consumenten en voor zij die er niet speciaal op letten: informeren over de grote verscheidenheid van het aanbod / de visibiliteit van de labels verbeteren.
Het lokale karakter van producten is met 40% heel wat belangrijker dan het eerlijke karakter (21%) voor de Belgen. Lokale productie stemt bovendien beter overeen met verantwoord consumeren voor 34% van de respondenten (voornamelijk de Walen, de oudsten en de respondenten uit landelijk gebied). De jongsten zijn daarnaast ook bijzonder gevoelig voor het ecologische karakter van producten (22%), de Brusselaars voor het biologische karakter en de Vlamingen voor het eerlijke karakter. Het kan interessant zijn om de link tussen eerlijke handel en deze kenmerken te versterken, waarbij er gericht gecommuniceerd wordt naar elk profiel.
Het is nodig om de link tussen lokale consumptie en eerlijke consumptie voor de volledige populatie te versterken.
Er moet rond het ecologische karakter van eerlijke producten worden gecommuniceerd bij jongeren en rond het biologische karakter bij Brusselaars.
