We dromen zelfs van Carbon Capturing Coffee, koffie die actief CO2 uit de lucht haalt, tas per tas.
Ray & Jules combineert een drang om de wereld te verbeteren met een ingenieurs-achtergrond. “De koffiesector stoot jaarlijks 60 miljoen ton CO2 uit. Wij willen die tot nul herleiden. Da’s ambitieus, maar mogelijk. Technologie zoals de onze kan bakens verzetten in een sector die al meer dan honderd jaar hetzelfde doet. Met alle gevolgen van dien,” zegt mede-eigenaar Gert Linthout. Maak kennis met een wereldprimeur: op zonne-energie gebrande fairtradekoffie.
Zonnestralen en energie-eenheden
‘Ray & Jules’ klinkt als een vrolijk duo. En hoewel het vijfkoppige team achter het koffiemerk dat vast en zeker is, verwijst de naam naar sunrays – zonnestralen – en joule, de internationale eenheid om een hoeveelheid energie aan te duiden. Dat typeert de mensen achter Ray & Jules: hun passie is energievretende processen duurzamer maken.
Doen ze dit dan niet uit passie voor koffie? “Natuurlijk wel. We doen er alles aan om onze klanten het beste te laten proeven dat koffie te bieden heeft. Maar dat was niet de aanleiding om met Ray & Jules te beginnen,” vertelt Gert Linthout, partner en marktontwikkelaar van het bedrijf.
Het idee om traag te roosteren op zonne-energie ontsproot aan het brein van initiatiefnemer Koen Bosmans. Met zijn ingenieursbureau CEE is Koen gespecialiseerd in het energie-efficiënter maken van industriële productieprocessen. Toen hij merkte dat er bij de grote voedingsbedrijven weinig animo was om in zo’n roaster te investeren, besloot hij het zelf te doen.
Sector met impact
“Ik stelde vast dat we met onze technologie de grootste impact zouden kunnen hebben als we ze toepasten in de koffiesector. Samen met de cacaosector is dat, op de vleesproductie na, de zwaarste CO2-uitstoter in de voedingsindustrie. Bovendien valt er ook op het vlak van eerlijke handel veel winnen,” legt Koen uit.
In 2017 zette Ray & Jules de eerste stap om dat ambitieuze plan waar te maken. Het nam een koffiebranderij over in de buurt van Leuven. Voor hij op pensioen ging, leerde de vorige eigenaar Koens echtgenote Sarah en haar zus Lieze op artisanale wijze specialty koffie te branden. Ondertussen stortte Koen zich op de technologische kant van de zaak. Hij besloot de koffiebrander ‘opnieuw uit te vinden’. Dat zou meer energiewinst opleveren dan de oude technologie energie-efficiënter te maken.
Die beginfase was geen makkelijke tijd. De ontwikkeling van de brander stootte voortdurend op hindernissen. “Al ziet een ‘uitvinder’ als Koen die vooral als uitdagingen, het betekende wel drie jaar met nauwelijks inkomsten,” blikt Gert terug. De beperkte ervaring die het team als koffiebrander heeft, zorgt ook voor uitdaging. “Net als het feit dat we voor een kleine organisatie héél ambitieus zijn: de hele koffieketen petroleumvrij en fair tegen 2050. We dromen zelfs van Carbon Capturing Coffee, koffie die actief CO2 uit de lucht haalt, tas per tas.”
De koffiebranderij heruitgevonden
Koen Bosmans: “Ervaren koffiebranders beweerden dat het onmogelijk was om met zonne-energie koffie te branden. Omdat het proces zo veel energie nodig heeft. Als wij zoiets horen, dan komt de Pippi Langkous in ons naar boven. Maar dan met een ingenieurs-saus erover. Zolang we niet kunnen bewijzen dat het niet kan, blijven we proberen. Wat blijkt? Door het brandproces anders aan te pakken, op een manier die nota bene lekkerdere koffie oplevert, lukt het maar al te goed om met de zonnepanelen op ons dak onze brander te laten werken.”
Waar zit dan het verschil tussen het brandproces van Ray & Jules en het klassieke? De gepatenteerde machine van Ray & Jules lijkt in niets op een industriële trommelbrander. Die laatste brandt de bonen snel en op een hoge temperatuur. Doordat de hete lucht maar één keer benut wordt, gaat er ontzettend veel energie verloren. In de koffiebrander die Koen Bosmans voor Ray & Jules uitgedokterd heeft, circuleert continu dezelfde hete lucht, terwijl de bonen langzaam roosteren.
“Doordat hij maar een derde van de energie van een klassieke brander nodig heeft, kan onze brander perfect werken op zonnepanelen. Nul CO2-uitstoot!” zegt Gert Linthout. En dan heeft hij het nog niet over de voordelen op het vlak van de smaak.
“Het geheim van de lekkerste koffie is dat de bonen traag gebrand worden op lage temperatuur. Alleen zo kunnen de 800 mogelijke smaken en aroma’s zich ontwikkelen. Industriële koffie is vaak eenheidsworst. Door het industriële branden hebben ze allemaal bittere, houtskoolachtige smaken. Om zo veel mogelijk koffie te kunnen produceren, roosteren ze die koffie dubbel zo snel als eigenlijk ideaal is. De consument koopt in feite aangebrande bonen. De grote producenten hebben hem aan die smaak gewoon gemaakt.”
Artisanale koffie op industriële schaal
“15 miljoen ton CO2-uitstoot per jaar. Zo veel winst valt er te halen voor de planeet als je het koffiebranden energieneutraal maakt. Tot 60 miljoen ton als je het hele productieproces duurzaam maakt. Wij bewijzen dat het technologisch mogelijk is. Dus vinden we het onze plicht om alles op alles te zetten om het ook te dóén. Over 30 jaar is mijn dochter even oud als ik nu ben. Als ze me dan vraagt wat ik gedaan heb om onze planeet van de vernieling te sparen, wil ik niet met mijn mond vol tanden staan,” zegt Gert.
Perfect gebrande koffie van artisanale kwaliteit, geen CO2 in de lucht, ambities om nog beter te doen … Klinkt goed! Maar kan je met een brandproces dat dubbel zo lang duurt wel op een economisch leefbare manier koffie branden? “Dat kan. Onze installatie is gebouwd met industriële schaalbaarheid als uitgangspunt: het is een continu-technologie, die 24/7 kan draaien en die je van op afstand kan aansturen en opvolgen. Ons uiteindelijke doel is de hele koffiesector op hernieuwbare energie te laten draaien. Daarom richten we ons niet specifiek op ‘groene vogels’ of echte koffiekenners, maar spreken we alle koffieliefhebbers aan. CO2-vrije koffie moet de norm worden. De koffiedrinker heeft de macht om de sector te veranderen, wij de technologie,” stelt Koen Bosmans overtuigd.
Op dit moment zet Ray & Jules volop in op het aanzwengelen van de verkoop. Gert Linthout: “Om meer impact te krijgen op de sector moeten we groter worden. We willen onze impact laten groeien, niet per se onze branderij. We zien Ray & Jules evolueren tot een netwerk van kleinschalige branderijen, met lokale teams in heel Europa. Klassieke schaalvergroting bekijken we met een kritische blik, we willen in elk geval vermijden dat deze tot een negatieve spiraal leidt voor de mens en het product.”
Als klein bedrijf kan Ray & Jules vlot inspelen op alle mogelijke uitdagingen. De corona-lockdown, luttele maanden na de brede lancering van het merk, vroeg meteen alle flexibiliteit die het in huis had. “Wij leverden vooral aan bedrijven. Maar toen thuiswerk de norm werd, moesten we veel sneller dan gepland mikken op verkoop aan consumenten. Gelukkig omarmden die ons vol overtuiging. Het betekende een boost voor ons bedrijf. We pasten onze installatie aan om in kleine pakjes te kunnen verpakken, we konden iemand aanwerven met een sterke achtergrond in de koffiemarkt …,” vertelt Gert dankbaar.
100 % CO2-neutrale koffie
De ambities reiken tot ver buiten Europa. Om de integrale koffieproductie CO2-neutraal te maken, vragen ook andere stappen in het proces een duurzame blik. Daarvoor wil Ray & Jules naar de landen waar de koffie geteeld wordt. Het zet momenteel pilootprojecten op met boerenorganisaties die regeneratieve landbouwpraktijken en duurzame technologie inzetten bij het wassen en drogen van de koffie.
Gert Linthout: “Op termijn willen we ook koffie branden in de landen van oorsprong. Dat onze technologie op zonne-energie werkt en zo ontwikkeld is dat er niet constant een gediplomeerde brander een oogje in het zeil hoeft te houden, zal dat gemakkelijker maken.”
Tegen 2030 wil Ray & Jules de eerste 100 % CO2-neutrale koffie kunnen leveren. Het legt momenteel volop contacten met bedrijven en organisaties die daarbij kunnen helpen. “Elk aspect dat beter kan, pakken we aan. Natuurlijk kunnen we niet alles zelf doen, maar we vinden het onze verantwoordelijkheid om minstens anderen in gang te zetten.”
Een eerlijk deel voor de productielanden
Nog een belangrijke reden om het verwerkingsproces naar de herkomstlanden te brengen, is dat het de mensen daar economische kansen biedt. “Nu belandt maar 10 % van wat de consument betaalt in de landen van oorsprong. Dat klopt niet. Daarom gaan wij ook voor 100 % fairtradekoffie. Tegen eind 2020 zal al onze koffie fairtradegecertificeerd zijn. En grotendeels ook bio,” vertelt Koen Bosmans.
Ray & Jules koopt het grootste deel van de ongebrande fairtradekoffie aan via ervaren rotten als Oxfam Fair Trade, Efico en 32cup. “We zijn nog te klein om zelf rechtstreeks samen te werken met boerenorganisaties,” zegt Gert. Over enkele jaren hopen ze dit wel te doen, want er is meer nodig dan een certificering, vinden ze. “De fairtrademinimumprijs volstaat in veel gevallen nog niet om de boeren een leefbaar inkomen te bezorgen. Bovendien mist dit systeem prikkels voor de boeren om echte topkwaliteit te produceren.”
En dat wil Ray & Jules absoluut leveren. Aan zoveel mogelijk mensen. Gert: “Alleen met kwalitatieve koffie zullen we de sector veranderen. Om impact te hebben, moeten we verkopen. En niemand betaalt een eerlijke prijs voor koffie die niet lekker is. Onze visie: als je geen lekkere koffie drinkt, drink er dan geen. Da’s nog duurzamer!”
