Kobalt: je ziet het nooit, maar het zit in tal van toestellen die je in huis hebt. Kobalt is een belangrijke grondstof voor batterijen, ze zorgt ervoor dat een batterij langer meegaat. In 2019 kwam 60 % van de wereldwijde kobaltproductie uit de DR Congo. De omstandigheden waarin het mineraal daar ontgonnen wordt, zijn vaak abominabel. “De Fair Cobalt Alliance wil de werk- en leefomstandigheden verbeteren voor de mensen in de gemeenschappen rond de kobaltmijnen,” zegt Operations Manager Jose Diemel.
De Fair Cobalt Alliance is een initiatief van The Impact Facility. Deze internationale ngo, mede-opgezet door het Britse Fairtrade Foundation, zet zich in voor kleine mijnbouwgemeenschappen. De alliantie bundelt naast de ngo een resem bedrijven, met als mede-oprichters Fairphone (producent van duurzame smartphones), Signify (producent van verlichting, het moederbedrijf boven o.a. Philips) and Huayou (wereldspeler in de kobalthandel). We spraken met Operations Manager Jose Diemel en Programme Director David Sturmes, die samen de Fair Cobalt Alliance trekken.
David Sturmes: “Sinds enkele jaren zijn wij met The Impact Facility actief in de goudsector, vooral in Oost-Afrika. In de kobaltsector zie je dezelfde problemen, maar op grotere schaal. Een kobaltmijn is namelijk meestal veel groter dan een goudmijn. In één kobaltmijn werken soms duizenden mensen, in een goudmijn zijn dat er vaak veel minder. Onze ervaring met het verduurzamen van de goudontginning passen we nu toe in de kobaltmijnen. We begonnen midden 2018 met onderzoek en het uitbouwen van partnerschappen. Najaar 2020 startten onze eerste twee projecten op het terrein in de DR Congo, bij de stad Kolwezi.”
Wanneer is kobalt fair?
De Fair Cobalt Alliance wil dat de mensen en gemeenschappen die kobalt ontginnen daar ook beter van worden. Dat ze niet meer louter ‘werktuigen’ zijn, maar ook zelf iets kunnen opbouwen. Zodat ze ook nog stevig in hun schoenen staan wanneer ze met kobaltontginning hun brood niet meer kunnen verdienen.
Om dat te bereiken zet de Fair Cobalt Alliance in op:
- kinderarbeid uitbannen
- veiligere mijnen met hogere lonen voor de arbeiders
- economische diversificatie: ervoor zorgen dat de gemeenschappen voor hun inkomen niet meer louter afhankelijk zijn van de kobaltmijnen
Jose Diemel: “Wij focussen op een faire relatie tussen de stakeholders in de keten. En op de transitie naar betere omstandigheden. Realistisch zijn is in de Congolese context cruciaal. Op dit moment komt er eigenlijk nog geen één artisanale mijn in de buurt van de standaarden die de overheid vooropzet. Die gaan bijvoorbeeld over het uitbannen van kinderarbeid, gelijke rechten voor mannen en vrouwen, ongevallenpreventie, het betrekken van de gemeenschap en het omgaan met giftig mijnafval. We moeten deze artisanale mijnen de kans geven om stap voor stap te verbeteren op al deze vlakken. We pakken eerst de meest dringende aspecten aan en werken zo toe naar een duurzame keten.”
Duurzame kobalt: een zaak van wereldbelang
Amnesty International publiceerde in 2016 een schokkend rapport over de kobaltontginning in artisanale mijnen in Congo. Gevaarlijk ondergronds werk met erg basic materiaal, blootstelling aan gevaarlijke stoffen, kinderarbeid, enzovoort bleken er schering en inslag.
David: “Bedrijven reageerden vooral met ‘hoe vermijden we dat onze naam hieraan gelinkt wordt’, niet vanuit ‘hoe lossen we dit op’. Ze hadden de neiging om de kleinschalige mijnen te mijden en alleen nog kobalt uit industriële mijnen te kopen. Maar zo zwart-wit is het niet. Je neemt de oorzaken van de wantoestanden niet weg omdat je als koper bepaalde eisen gaat stellen. En dus verplaatsen die zich gewoon. Bovendien kan je niet zomaar de broodwinning afnemen van de mensen die in de artisanale mijnen werken.”
Ook uit Congo wegtrekken is geen optie: meer dan de helft van de wereldvoorraad aan kobalt zit in de Congolese bodem. “Zowel voor de mensen die er werken als voor de wereldeconomie is het cruciaal om te investeren in de Congolese kobaltontginning. En zo de oorzaken aan te pakken van die slechte arbeidsomstandigheden en kinderarbeid,” zegt David Sturmes.
Omdat alles met alles verbonden is, besloot The Impact Facility een alliantie op te richten die partijen uit de hele kobaltketen bij elkaar brengt. Jose Diemel: “Voor het eerst zeggen mijnbouwbedrijven, opkopers, overheden en producenten van elektronica ‘Dit is een gedeeld probleem en wij zijn bereid met zijn allen te investeren in de oplossing’. In het verleden wezen ze allemaal naar elkaar. Met de Fair Cobalt Alliance nemen ze nu samen verantwoordelijkheid over hoe het er in de keten aan toegaat.”
“We publiceerden in juni 2020 het rapport Digging for change. Dit is het vertrekpunt voor onze initiatieven. Hier bundelden we alle kennis en onderzoek die we al hadden over de kobaltsector, net als onze parallelle ervaring in de goudsector. Voor ons als gespecialiseerde ngo was het snel duidelijk wat er ons te doen stond in de kobaltmijnen, maar de spelers in de kobaltsector wilden logischerwijs alles goed begrijpen voor ze investeerden.”
Zicht op een beter leven voor de hele regio
David Sturmes: “In Afrika zetten veel ngo’s zich in voor duurzame handel. Maar helaas zien we te vaak dat de gemeenschappen terug naar af gaan nadat het ngo-programma afgelopen is. Daarom wilden wij de hele sector betrekken. We verbinden bedrijven, overheden, werknemers en andere actoren uit alle stappen van de handelsketen. Om het leven van meer mensen te verbeteren, zijn investeringen nodig.”
“Wij werken vanuit een non-profit-idee, maar kunnen tegelijk echt investeren in bijvoorbeeld machines. Dat motiveert de mijnen om inspanningen te blijven doen,” zegt David Sturmes. “Wij komen niet met de insteek ‘kinderen mogen niet werken’, maar met een breed perspectief op verbetering. Meer veiligheid en gezondheid voor de arbeiders, maar ook meer opbrengst.” Op die manier wil de Fair Cobalt Alliance niet alleen in de mijnen de arbeidsomstandigheden en de kinderarbeid aanpakken, maar in de hele regio. Dat kan alleen door partnerschappen met andere organisaties op het terrein.
Pad naar correcte kobalt
“Bijzonder aan de Fair Cobalt Alliance is dat we werken met de situatie zoals die er op dit moment uitziet,” vertelt Jose Diemel. “Certificeringsprogramma’s geven vaak een rode of een groene vlag – en soms een oranje. Een bedrijf doet het óf goed óf fout, en daar zit weinig tussenin. Maar op dit moment is het erg onwaarschijnlijk dat in Congo artisanale kobaltmijnen al aan alle certificeringsnormen kunnen voldoen. Wij bekijken: hoe kunnen we de mijnwerkers en de bedrijven helpen om, stapsgewijs en in de loop van enkele jaren, die groene vlag te bereiken? We zetten een continuous improvement plan op. Dat bevat een hele resem criteria waar ze naartoe werken over een periode van drie jaar. Zaken als stabielere en beter geventileerde mijnschachten, beter sanitair voor de mijnwerkers, het voortdurend monitoren van ongevallen en het voorkomen ervan … komen aan bod. Wij begeleiden hen daarin. Anders gezegd: het feit dat er nog veel moet verbeteren op een artisanale mijn is voor onze leden juist een reden om de handen uit de mouwen te steken, in plaats van zich ervan te distantiëren.”
David vult aan: “In Congo is geld lenen extreem duur, de rente loopt soms op tot 100%. Dat maakt het heel moeilijk om er iets op te bouwen. Onze concrete investeringen moeten als katalysator werken om de sector moderner en veiliger te maken. Daarnaast zien we het als onze rol om mensen, bedrijven en organisaties met elkaar in verbinding te brengen. Als de stakeholders elkaars perspectief kennen en mogelijke afnemers de context zien waarin kobalt ontgonnen wordt, zijn ze meer geneigd om inspanningen te doen die op de lange termijn vruchten afwerpen voor iedereen.”
“Om ons doel te bereiken moeten we vele puzzelstukjes leggen, maar we werken aan verschillende van die stukjes tegelijkertijd,” treed Jose haar collega bij. “We praten met de Congolese overheid, zodat we complementair kunnen werken aan de stappen die zij al zetten. Tegelijk werken we heel concreet samen met de coöperaties die de werknemers bundelen en met de Chinese kobaltkoper. Met hen bekijken we welke stappen er nodig zijn om die ‘groene vlag’ te bereiken en welke valkuilen er zijn. Ondertussen laten we ook de alliantie zelf groeien. Want we willen investeren in meerdere mijnen in de regio, in het totaal goed voor zo’n 150.000 mijnwerkers. Daarvoor hebben we de steun en het kapitaal van meer bedrijven nodig.”
Klaar om impact te realiseren
Het eerste anderhalf jaar van het project werkte de Fair Cobalt Alliance aan een stevige basis, vanaf 2021 wil het concrete impact hebben voor de mijnwerkers en hun gemeenschappen.
Jose Diemel: “We bouwden relaties op met de Congolese overheid, met ngo’s en andere internationale organisaties die complementair werk doen in Congo, zoals Save the Children, maar ook de Cobalt Action Partnership, onderdeel van de Global Battery Alliance. We hebben nieuwe leden geworven, waaronder batterijproducenten, autobedrijven, een smartphoneproducent, maar ook het Chinese industrie-orgaan Responsible Cobalt Initiative. We werkten een framework uit dat anderen kunnen overnemen om de kobaltontginning te verduurzamen en zijn klaar voor de volgende stappen in de mijnen zelf. En die zullen blijvende impact hebben, omdat we het sectorbreed aanpakken.”
De Fair Cobalt Alliance is er zich van bewust dat velen hen kritisch bekijken, omdat ze onder hun leden ook multinationals hebben, zoals grondstoffengigant Glencore. “Onze leden en partners voelen die kritische blikken en zijn er zelf ook op gebrand om resultaat te zien. Ze erkennen allemaal dat het in het belang van iedereen is dat de problemen in de keten aangepakt worden. Nu we gestart zijn op het terrein, gaan we heel precies onze impact monitoren. Hiervoor werken we vanaf 2021 samen met een onafhankelijke partij. En gaan we transparant communiceren over wat we bereiken, welke targets we halen of niet halen en hoe dat komt,” verzekert David Sturmes. Het onafhankelijke monitoringsysteem zal ook opvolgen of de leden zich aan de afspraken van de Fair Cobalt Alliance houden.
Om alle stakeholders verder bij de verschillende aspecten van de kobaltketen te betrekken, begint de Fair Cobalt Alliance dit jaar met werkgroepen. Jose Diemel: “De leden zullen rechtstreeks kennis en ervaringen uitwisselen en een beter zicht krijgen op elkaars perspectief. Zo kunnen ze samen echt positieve impact realiseren.”
Hoge verwachtingen dus. Maar de Fair Cobalt Alliance wil ook realistisch zijn. “Je moet alles in zijn context bekijken. Dit is Congo, er spelen zoveel zaken die je niet zelf onder controle hebt. Daarom is transparantie over onze aanpak en onze resultaten zo belangrijk,” besluit David Sturmes.
