Tussen 30 juni en 2 augustus 2020 voerde Incidence, in opdracht van het Trade for Development Center van Enabel, de barometer rond eerlijke handel uit. Deze tweejaarlijkse enquête peilde naar de bekendheid van eerlijke handel in België en naar de mening en het gedrag van de Belgen op dit vlak.
In 2020 werden vragen gesteld over veranderingen in het aankoopgedrag naar aanleiding van de COVID-19-crisis. De online enquête werd uitgevoerd bij 1.212 personen tussen 16 en 80 jaar die in België wonen. De maximale foutmarge voor deze steekproef is 2,8%.
Wat zijn de vaststellingen bij de inwoners van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest[1]. De steekproef bestaat uit 294 personen en de maximale foutmarge is 5,7%.
- Gezondheid, vervuiling en koopkracht waren de drie onderwerpen die de Brusselaars het meest verontrustten in 2020.
- Het merendeel van de Brusselse respondenten (69%) is het erover eens dat we onze consumptiegewoonten zullen moeten aanpassen in het belang van de toekomstige generaties. 72% van de Waalse respondenten en 67% van de Vlaamse respondenten delen die mening.
De Brusselaars zijn ook vastbesloten dat te doen, want 48% van hen heeft ervoor gekozen om minder vlees te eten. - Net als de Walen (63%) zijn ook zij zich meer bewust van de omstandigheden waarin bepaalde producten worden gefabriceerd (66%) dan hun Vlaamse buren (55%). De Brusselaars (63%) en de Walen (64%) zijn er ook, meer dan de Vlamingen (50%), van overtuigd dat hun aankopen een effect hebben op het milieu, op de levensomstandigheden van producenten/arbeiders.
- Daarentegen vinden de Brusselaars (53%), net als de Vlamingen (53%) dat de labels op de producten handig zijn om zo meteen meer te weten over de producten die ze willen kopen. Bij de Walen is dat slechts 44%.
Aankoopcriteria voor fair trade
- De voornaamste criteria voor de Brusselaars bij de aankoop van voedingsproducten zijn hoofdzakelijk de prijs (30%), het gezonde karakter (18%) en de kwalitatieve aspecten eigen aan het product (17%). De Brusselaars en de Walen kiezen vaker voor producten zonder ggo’s (15%) dan de Vlamingen (7%). Wat cosmetica betreft zijn de Brusselaars minder gevoelig voor de prijs (26%) dan de Vlaamse (41%) en Waalse (35%) respondenten.
- Bij de aankoop van cosmetica, schoonheids- en verzorgingsproducten zijn de voornaamste keuzecriteria van de Brusselaars: de prijs (26%), het respect voor het dierenwelzijn (17%), het gezonde karakter van de producten (16%) en de afwezigheid van chemische producten en pesticiden (16%). De Brusselaars (26%) zijn minder gevoelig voor de prijs dan de Walen (35%) en de Vlamingen (41%).
- Als ze voor kleding gaan shoppen, houden de Brusselaars vooral rekening met de criteria prijs, levensduur van het product en respect voor de mensenrechten.
- De COVID-19-crisis heeft een impact gehad op de keuzecriteria tijdens de aankoop bij 57% van de Brusselse respondenten (21% zegt dat deze impact sterk is geweest) en dan voornamelijk bij de aankoop van voedingsproducten (86%, tegenover 73% voor de Vlamingen). De voedingssector heeft de impact van de crisis het sterkst gevoeld voor alle inwoners van het land.
- Tijdens de eerste golf van de crisis hadden de Belgen vooral aandacht voor de prijs, het gezonde karakter en de nabijheid van de plaats van productie van het product. 27% van de Brusselaars is vast van plan om hun nieuwe keuzecriteria te behouden na de COVID-19-crisis.
Verantwoord consumeren
- Verantwoord consumeren wordt vooral gelinkt aan ecologische aspecten.
Volgens de Brusselse respondenten wordt verantwoord consumeren vooral gekenmerkt door de aankoop van producten zonder verpakking (42%), seizoenproducten (34%) en door het gebruik van recycleren en hergebruiken (31%). - Het zijn vooral de Brusselaars (19%, tegenover 8% van de Vlamingen en 11% van de Walen) die het begrip verantwoord consumeren linken aan de aankoop van biologische producten. 28% (30% van de Vlamingen) legt de link met de aankoop van lokale producten uit de korte keten, tegenover 44% van de Walen. En slechts 15% van de Brusselaars (en 14% van de Walen en 17% van de Vlamingen) legt de link tussen verantwoord consumeren en de aankoop van producten uit de eerlijke handel.
- Als we aan de Brusselse consumenten vragen om deze 5 types van producten: lokale, eerlijke, biologische, ecologische en ethische, te rangschikken volgens het belang dat zij daaraan hechten, staan de lokale producten bovenaan (36%), gevolgd door de biologische producten (27%) en de ecologische producten (18%). De eerlijke (13%) en ethische (7%) producten sluiten het lijstje af. Het is interessant te benadrukken dat de eerlijke producten bij de Vlaamse respondenten op de tweede plaats staan (29%).
Bekendheid eerlijke handel
- De naamsbekendheid van de eerlijke handel is goed. 84% van de Brusselaars heeft er al over gehoord. 43% van de Brusselaars (tegenover 33% van de Walen) noemt spontaan het merk Oxfam als een van de merken, labels en/of organisaties uit de eerlijke handel. 22% noemt Fairtrade (tegenover 31% van de Vlamingen). 16% van de Brusselaars heeft nog nooit gehoord van eerlijke handel.
Als daarentegen een reeks merken, labels en logo’s van eerlijke, ethische, duurzame handel of biologische landbouw wordt getoond aan de respondenten, wordt het Fairtrade-label het vaakst herkend door de Brusselaars (56% van de respondenten) en door de Vlamingen (72%) en de Walen (57%), meteen gevolgd door het logo van Oxfam-Magasins du monde of Oxfam-Wereldwinkels (herkend door 54% van de Brusselaars, 63% van de Vlamingen en 56% van de Walen). - De Brusselse respondenten hebben gehoord over eerlijke handel dankzij de labels (19%) of in een tv-reportage (19%). In tegenstelling tot 31% van de Vlamingen heeft 18% van hen erover gehoord in supermarkten.
- De definitie van eerlijke handel stemt nog steeds goed overeen met de perceptie die de Brusselse respondenten ervan hebben (79%).
- Respect voor de producenten (48%), producten met respect voor het milieu (32%) en een eerlijke prijs (16%) zijn de 3 kenmerken van eerlijke handel die het vaakst spontaan genoemd worden door de Brusselaars, de Vlamingen en de Walen.
Wanneer de Brusselse respondenten andere kenmerken krijgen voorgelegd, dan worden respect voor de mensenrechten en een eerlijk loon dat de producenten een waardig leven geeft de belangrijkste kenmerken van eerlijke handel.
Er moet benadrukt worden dat de Brusselse respondenten het ggo-vrije karakter van de eerlijke producten en het feit dat ze ‘goedkoop’ zijn vaker aanhalen dan de Waalse en Vlaamse respondenten. - De Brusselaars kunnen gemiddeld 5,5 producten uit de eerlijke handel noemen.
Koffie, chocolade en bananen zijn de bekendste producten. - De Week van de Fair Trade is minder bekend in Brussel (39% van de respondenten kent die) dan in Vlaanderen (49%). 42% van de Walen heeft er al over gehoord. 12% van de Brusselaars (9% van de Vlamingen en 10% van de Walen) zegt reeds te hebben deelgenomen aan een evenement georganiseerd tijdens deze campagne.
- Wie moet de Belgische bevolking informeren over eerlijke handel?
Alle Belgen zijn van mening dat dit de rol van de fairtradeorganisaties is.
De Brusselaars en de Walen willen echter ook meer geïnformeerd worden door de traditionele media (tv, schrijvende pers), in tegenstelling tot de Vlamingen die dit eerder de taak van de overheid vinden.
De Brusselaars en de respondenten met een hoger opleidingsniveau zouden ook beter bewust gemaakt willen worden tijdens presentaties en degustaties in winkels. De vraag naar bewustmaking van jongeren in de scholen is ook meer uitgesproken in Brussel en bij respondenten met een hoger opleidingsniveau. - In Brussel zijn de respondenten van mening dat de verdelers van de producten de belangrijkste verantwoordelijken zijn bij de ontwikkeling van eerlijke handel, terwijl in het noorden van het land de overheid genoemd wordt en in het zuiden de fabrikanten van de producten.
- Eerlijke handel heeft betrekking op alle boeren ter wereld.
Vooral de Walen zijn daarvan overtuigd, alsook de hoogopgeleiden en de respondenten uit landelijke gebieden.
71% van de Brusselaars vindt dat eerlijke handel zich niet mag beperken tot boeren uit het Zuiden. 13% vindt echter dat eerlijke handel betrekking moet hebben op de Belgische en Europese boeren, maar enkel voor de producten die minstens een ingrediënt uit het Zuiden bevatten.
De aankoop van eerlijke producten
- 71% van de Brusselaars zegt al eerlijke producten te hebben gekocht (26% ja, vaak en 45% ja, maar zelden). Slechts 15% van de bevraagde Brusselaars verbruikt nooit eerlijke producten en 14% weet niet of ze die verbruiken of niet.
- Een meerprijs van 10% is aanvaardbaar
De Belgen zijn in het algemeen bereid om een meerprijs te betalen voor eerlijke producten (vooral voor voedingsproducten), maar deze mag niet hoger zijn dan 10%. - Net als bij alle Belgen zijn cacao/chocolade (42%), koffie (37%) en bananen (35%) ook voor de Brusselaars de vaakst gekochte eerlijke producten.
- De Brusselaars zijn in het algemeen tevreden over eerlijke producten (63%)
- Eerlijke producten worden het vaakst in supermarkten gekocht en dat geldt voor alle Belgen (60% van de Brusselaars). 34% van de Brusselse respondenten zegt ook eerlijke producten te kopen in gespecialiseerde winkels (Oxfam-Wereldwinkels of andere), 27% doet dat in biowinkels of bij kleinhandelaars en in buurtwinkels.
- Eerlijke producten worden voornamelijk herkend via labels en certificeringen (54% van de Brusselaars).
- Remmingen en triggers voor de aankoop
De hoge prijs (voor 31% van de Brusselse respondenten), er niet aan denken (voor 26%) of niet weten welke producten afkomstig zijn uit eerlijke handel (21%) zijn de voornaamste redenen waarom respondenten geen producten uit eerlijke handel kopen. - Volgens 43% van de Brusselaars zou een lagere prijs hen ertoe aanzetten om meer eerlijke producten te verbruiken. Meer informatie over de producten (27%) of de garantie dat het kopen van dit soort producten werkelijk een impact heeft zijn ook triggers voor de aankoop.
- Slechts 16% van de Brusselse respondenten is ervan overtuigd dat zij persoonlijk veel bijdragen aan het respecteren van de rechten van de producenten en arbeiders door fairtradeproducten te kopen.
- Labels en certificeringen zijn volgens de Belgen de beste tools om zeker te zijn dat de producten ook echt eerlijk zijn. De Brusselaars geven ook de voorkeur aan het advies van de consumenten op sociale media om zeker te zijn dat de producten betrouwbaar zijn.
[1] Gemakshalve worden de inwoners van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest in dit document vaak ‘Brusselaars’ genoemd.
Lees ook
Barometer 2020 over fair trade
3 October 2020
Om de twee jaar publiceert het Trade for Development Centre een barometer over fair trade, een enquête die tot doel heeft de bekendheid van eerlijke handel in België en de mening en het gedrag van de Belgen op dit vlak in kaart te brengen. Dit jaar werden vragen gesteld over veranderingen in het aankoopgedrag naar aanleiding van de Covid-19-crisis.
De barometer van dit jaar, werd uitgevoerd door Incidence in opdracht van het Trade for Development Centre. De online enquête werd uitgevoerd tussen 30 juni en 02 augustus 2020 bij 1.212 personen tussen 16 en 80 jaar oud die in België wonen. De maximale foutmarge voor deze steekproef is 2,8%.
