Met zijn assortiment ‘Bite to Fight’-chocolade wil Oxfam Fair Trade komaf maken met de kloof tussen het reële inkomen van cacaotelers en een inkomen dat als waardig en eerlijk kan worden beschouwd.
Het assortiment ‘Bite to Fight’-chocolade dat Oxfam eind 2018 op de markt bracht bestaat uit verschillende repen en tabletten. Een klassiek assortiment dat echter opvalt door zijn ambitie om cacaotelers een waardig inkomen te geven voor hun arbeid. Een unicum in deze sector. “Als we deze uitdaging echt au sérieux nemen, moeten we hun bedrijfsmodel herzien om de risico’s en voordelen in de hele keten opnieuw in evenwicht te brengen”, aldus Bart Van Besien, cacaodeskundige bij Oxfam België. Hij wijst erop dat cacaotelers moeten opboksen tegen enorme risico’s: productieverliezen, sterk schommelende prijzen, klimaatverandering enz. “Een bedrijf loopt ook risico’s maar op niveaus die absoluut niet vergelijkbaar zijn”, benadrukt hij.
Voor het ‘Bite to Fight’-assortiment heeft Oxfam Fair Trade niet alleen gekozen om cacao met Fairtrade-keurmerk te gebruiken, maar ook om een eigen premie toe te voegen. De Fairtrade-minimumprijs is vastgesteld op 2206 euro per ton cacaobonen. Daarbovenop ontvangen de producenten nog een bijkomende vaste Fairtrade-premie van 221 euro. Toch gaan die bedragen niet integraal naar de telers omdat er nog verschillende kosten en belastingen worden afgehouden. Daarom voegt Oxfam Fair Trade nog een ‘living income premium’ toe, een soort ‘Bite to Fight’-bonus. Het doel is om de kloof tussen het reële inkomen van de cacaotelers en een leefbaar inkomen te overbruggen. Voor 2024 zou die premie ongeveer 836 euro per ton cacaobonen bedragen, wat neerkomt op een totaal van ongeveer 52.000 euro. Die bedragen zijn het resultaat van een uitgekiende berekening die rekening houdt met het cacaopercentage in de producten en met de verkoopprognoses. Met andere woorden: als Oxfam Fair Trade het komende jaar meer chocoladerepen verkoopt dan verwacht, zullen de premies hoger liggen.
Een ‘experimenteel’ project
Bart Van Besien geeft echter toe dat het huidige systeem niet perfect is. “Dat is te wijten aan het feit dat we hebben geprobeerd dit spel te spelen binnen het huidige inkoopmodel van Oxfam voor cacao.”
In tegenstelling tot wat de organisatie voor haar andere producten doet, koopt Oxfam Fair Trade zijn cacao niet rechtstreeks aan, maar doet het dit via het Belgische bedrijf Puratos. Dat is gespecialiseerd in bakkerijproducten en chocolade. Puratos haalt de cacao bij een door Oxfam geselecteerde coöperatie in Ivoorkust. “In dit project is alles experimenteel. We hebben een vertrekpunt en een bestemming, maar we weten nog niet precies via welke route we daar zullen geraken.”
Het ‘Bite to Fight’-programma telt momenteel honderd cacaotelers. Daarvan hebben er al tien een leefbaar inkomen bereikt. “We hebben nog geen diepgaande analyse kunnen uitvoeren om na te gaan waarom dat bij die tien telers wel al is gelukt en bij de anderen niet. Dat hangt samen met de omvang van de boerderijen, het vermogen om de inkomstenbronnen te diversifiëren …”, duidt Bart Van Besien. “Deze problematiek roept dus heel wat vragen op zoals hoe ver de verantwoordelijkheid gaat van een bedrijf dat cacao inkoopt. Natuurlijk moeten we een correcte prijs betalen, maar moeten we ook gewasdiversificatie aanmoedigen? Is het duurzaam om mensen de rest van hun leven cacao te laten produceren? En ga zo maar door. In het kader van ‘Bite to Fight’ heeft Oxfam Fair Trade ervoor gekozen om de telers op een holistische manier te ondersteunen. We helpen hen hun inkomen te controleren, goede landbouwpraktijken toe te passen, hun inkomstenbronnen te diversifiëren, vrouwen economisch sterker te maken enz. Het recept om een leefbaar inkomen te bereiken, is complex. Maar meer betalen voor cacao is in elk geval een onmisbaar ingrediënt.”
“Overheidsinkopers hebben nog een grotere verantwoordelijkheid”
Ondanks de huidige ‘absurditeit’ van de chocoladesector, die cacaoproducenten gemiddeld slechts 6% van de eindprijs betaalt, gelooft Bart Van Besien toch dat het perfect haalbaar is om de sector eerlijk en duurzaam te maken. “Iedereen heeft intussen wel begrepen dat elke onderneming mee verantwoordelijk is voor de bescherming van de mensenrechten in de hele toeleveringsketen. Maar dat inzicht wordt nog niet noodzakelijkerwijs weerspiegeld in de praktijk. Een voorbeeld: hoewel de hele Belgische sector zich inzet voor een waardig inkomen voor de telers als onderdeel van het ‘Beyond Chocolate’-initiatief zijn er nog te weinig bedrijven die zich echt commercieel engageren op dit vlak. Toch zien we een kentering, er ontstaan initiatieven en ook de wetgeving gaat vooruit, of het nu gaat om ontbossing of due diligence …”
De cacaodeskundige wijst er ook op dat consumenten een rol moeten spelen in deze kwestie, op zijn minst door zich te informeren en vervolgens verantwoord te kopen naargelang hun mogelijkheden. “In dat opzicht hebben overheidsinkopers een nog grotere verantwoordelijkheid dan particuliere consumenten. Ze hebben namelijk niet alleen meer mogelijkheden om aanbiedingen te vergelijken en hun leveranciers te vragen naar het inkomen van de cacaotelers, maar beschikken ook over de financiële middelen om dienovereenkomstig te kopen.”
