Sinds enkele jaren biedt Virunga Origins fairtrade- en biologische chocolade en koffie aan, van A tot Z geproduceerd in de Democratische Republiek Congo aan de rand van het befaamde Nationaal Park Virunga. Het merk maakt ook deel uit van een ambitieus sociaaleconomisch project om deze weelderig begroeide regio, die wordt geteisterd door armoede en geweld, te ontwikkelen en er vrede te brengen.
Terwijl het Nationaal Park Virunga zich voorbereidt om volgend jaar zijn 100e verjaardag te vieren, kent deze regio op de grens van Congo, Rwanda en Uganda meer militaire en politieke onrust dan ooit tevoren. In de afgelopen 20 jaar is het geweld door verschillende gewapende groepen alleen maar toegenomen. Dat is een bijkomende last voor de ongeveer 5 miljoen mensen die in dit gebied wonen en sowieso al zwaar zijn getroffen door armoede. De ellende wordt nog verergerd door het geweld en de explosieve cocktail van onveiligheid, stroperij, illegale houtkap enzovoort in en rond het beschermde natuurpark, dat onder druk komt te staan doordat internationale bedrijven wedijveren om de rijke ondergrond (olie, mineralen enzovoort).
“Het park wordt van alle kanten bedreigd”, zegt Marie d’Huart, CEO van Virunga Origins in Europa. “In het licht van deze situatie werd een stand van zaken opgemaakt met de hulp van internationale donoren, Congolese diplomatieke instanties en landen die Congo steunen. Dit leidde tot het volgende idee: het behoud van het park houdt dan wel een verlies van natuurlijke hulpbronnen en dus financiële middelen in voor de lokale bevolking, maar als we erin slagen een economisch alternatief te ontwikkelen dat hun een waardig inkomen zou bieden, zouden ze geen belang meer hebben bij de exploitatie van dit beschermde gebied.
Op basis hiervan werd in 2013 de Virunga Alliance opgericht. Dit publiek-private samenwerkingsinitiatief steunt op drie pijlers: de invoering van gezond ecotoerisme, dat door het huidige geweld helaas tot stilstand is gekomen; de levering van energie aan naburige regio’s via de bouw van waterkrachtcentrales; en de agro-economische ontwikkeling van de regio, waar de lancering van het merk Virunga Origins, vijf jaar geleden, een exponent van is.”
Made in Congo
“We maakten de gewaagde keuze om het hele productieproces ter plaatse te bouwen, zodat alle toegevoegde waarde lokaal zou blijven”, vervolgt Marie d’Huart, die sinds afgelopen voorjaar CEO is van het bedrijf. “Voor cacao betekent dit dat we de bonen drogen, roosteren, steriliseren, malen en verwerken tot chocolade en de repen lokaal verpakken. Hetzelfde geldt voor koffie. Daar hebben we zelfs de apparatuur om de koffie in biologisch afbreekbare capsules te verpakken. Daardoor kunnen we een groot aantal mensen opleiden en tewerkstellen in een regio waar de werkloosheid 80 % bedraagt. Bovendien maken alle bedrijven die we opzetten deel uit van de sociale economie en hebben ze geen winstoogmerk. Samenvattend zou ik zeggen dat we een soort deugdzame versie van Silicon Valley hebben opgezet, met verschillende economische zones die in lijn zijn met de principes van eerlijke handel, ecologische duurzaamheid en 100 % made in Congo.”
De Virunga Origins chocolade heeft evenwel toch één Belgisch kantje: de recepten werden ontwikkeld door de Brugse chocolatier Dominique Persoone. Het merk produceert maandelijks ongeveer 10 ton chocolade en een paar honderd kilo koffie. Virunga Origins richt zich voor de verkoop van haar producten op Europa, zonder Afrika uit het oog te verliezen. “In België kopen particulieren onze producten via onze webshop, terwijl bedrijven rechtstreeks contact met ons opnemen. We hebben een magazijn in Mechelen dat al onze B2B-klanten bedient, waaronder een aantal biowinkels en gespecialiseerde zaken.
Aan de andere kant zijn we nog niet aanwezig in de groothandel, maar de ambitie is er wel. En het is mijn job om dat voor elkaar te krijgen. Elders in Europa worden onze producten momenteel voornamelijk verkocht in Duitsland, Luxemburg, Frankrijk, Italië en in kleinere mate in Spanje. We verkopen ook veel in Congo en in andere Afrikaanse landen. Het gaat om dezelfde producten als in Europa, zoals koffie, chocolade, vanille enzovoort, maar ook producten die uitsluitend voor de lokale markt bedoeld zijn, zoals gevitamineerde koekjes, palmolie en zeep.”
Multicultuur, premiums en een leefbaar inkomen
Alle producten van Virunga Origins, waarvan de meeste Fairtrade-, bio- en Rainforest Alliance-gecertificeerd zijn, zijn ook het resultaat van multicultuur, een van de belangrijkste pijlers van het merk.
“Deze methode biedt boeren een inkomensgarantie. Door meerdere gewassen te verbouwen op hetzelfde perceel zijn ze beter bestand tegen internationale schommelingen, de effecten van klimaatverandering en vooral het seizoensgebonden karakter van bepaalde oogsten”, legt Marie d’Huart uit. “In het algemeen verbouwen ze vanille, palmbomen, cacao, koffie enzovoort op verschillende tijdstippen van het jaar, en niet te vergeten voedingsgewassen of gewassen voor de lokale markt zoals bonen, aardnoten, maniok en andere.”
Een ander initiatief van Virunga Origins is dat ze producenten systematisch een premie betalen. “Voor cacao betalen we bijvoorbeeld een directe premie van 100 dollar per ton boven de marktprijs, ook al verzorgen we alle opslag en verwerking van de bonen via onze keten. Dit geeft de boeren meer ademruimte, vermindert het risico op plundering door gewapende milities en geeft ons een betere controle over de kwaliteit.”
Ondanks deze aanpak kan de CEO – vooralsnog – niet zeggen dat alle producenten in de keten van Virunga Origins erin slagen om een leefbaar loon te verdienen. “Mijn taak is nu om een hele reeks gegevens objectief in kaart te brengen, in het bijzonder het inkomen om in het levensonderhoud te voorzien (het leefbaar inkomen). Voor de werknemers die rechtstreeks in onze fabrieken of verwerkingseenheden werken, hebben we dit duidelijk al bereikt. Ook voor de ongeveer 10.000 boeren met wie we samenwerken, is dit naar mijn gevoel over het algemeen bereikt dankzij multicultuur, ook al kan ik dit nog niet met absolute zekerheid zeggen. Maar ik hoop het zeer binnenkort te kunnen garanderen, en dat zou een primeur zijn in de sector.”
Nul ontbossing, nul uitbuiting en nul geweld
Marie d’Huart voegt eraan toe dat het beleid en de strategie van Virunga Origins meer in het algemeen gebaseerd zijn op drie belangrijke principes. “Onze ESG-roadmap heeft drie belangrijke parameters: nul ontbossing, nul uitbuiting en nul geweld. Dat laatste punt is in deze regio natuurlijk het moeilijkst haalbaar en het gaat om een langetermijndoelstelling.
Om dat te bereiken, hebben we onszelf tot doel gesteld om tegen 2040 in totaal 100.000 banen te creëren. Tegen 2021 hadden we al 4.000 directe en indirecte banen gecreëerd. Waarom 100.000 banen? Bij de monitoring van 2021 stelden we vast dat 10 % van deze 4.000 banen werd ingevuld door ex-strijders die de wapens hadden neergelegd om vast werk te vinden. Als je dit cijfer extrapoleert en bedenkt dat er op het moment dat de strategie van de Virunga Alliance werd opgesteld tussen de 7.000 en 8.000 mensen lid waren van gewapende milities, dan zou het creëren van 80.000 tot 100.000 banen het mogelijk kunnen maken om iedereen in de regio te ontwapenen.”
“Produceren en verwerken is eenvoudig. De uitdaging is verkopen.”
Ondertussen staat Virunga Origins echter voor een aantal uitdagingen. Om te beginnen zorgen de instabiliteit en armoede in de regio ervoor dat de organisatie alles goed in de gaten moet houden, vooral installaties. Een andere grote uitdaging is het professionaliseren van mensen in een gebied waar geletterdheid niet vanzelfsprekend is, ook al is het merk van plan om 100 % lokale arbeidskrachten in te zetten, ook voor managementfuncties.
“Om nog maar te zwijgen van het feit dat we in zeer concurrerende markten opereren, die gewend zijn aan bodemprijzen die mogelijk zijn gemaakt door de voortdurende verstoringen. Zo vindt iedereen het normaal om 2 euro te betalen voor een reep chocolade terwijl dat alleen het resultaat kan zijn van inkoopprijzen die slavernij waardig zijn”, zegt Marie d’Huart. “Produceren en verwerken is het eenvoudige deel. De uitdaging zal zijn om consumenten ervan te overtuigen dat onze chocolade geen eliteproduct wil zijn, maar dat dit gewoon de correcte prijs is.”
Volgens de CEO van Virunga Origins hebben de consumenten daarom een doorslaggevende rol in de vele kwesties die spelen in de koffie- en chocoladesector. “Ik zeg het vaak zo: je stemt met je portemonnee. Het is niet alleen een kwestie van goed geïnformeerd zijn, maar ook van kiezen en kopen. En als het om overheidsinstanties gaat, is dat nog duidelijker het geval. Ik vind dat we niet meer mogen toestaan dat overheidsopdrachten leiden tot de aankoop van koffie of chocolade die niet fair trade of verantwoord is.
De laatste bedreiging voor het Virunga Origins-project, en niet de minste, is de politieke en militaire instabiliteit.” “Dat is het grootste risico voor ons: de veiligheid en continuïteit van de bevoorrading in die regio’s, gezien de omstandigheden. Het afgelopen jaar is de situatie duidelijk verslechterd. Onze fabrieken en plantages liggen praktisch in oorlogsgebied.”
