Op 14 november stemde het Europees Parlement over het voorstel van de Commissie om de implementatie van de EU Ontbossingsverordening (EUDR)1 met 12 maanden uit te stellen. Deze verordening – die bedrijven verplicht te controleren of hun producten ontbossingsvrij zijn en voldoen aan de nationale wetgeving – zou volledig van kracht moeten worden op 30 december 2024. Maar de verordening kreeg te maken met belangrijke amendementen voorgesteld door de Europese Volkspartij (EVP). Die zouden volgens critici de effectiviteit ervan kunnen ondermijnen.
Belangrijkste amendementen en hun gevolgen
Een van de meest controversiële wijzigingen is de introductie van een categorie “landen zonder risico”. Dit amendement zou bepaalde landen vrijstellen van nalevingscontroles waardoor producten die verband houden met ontbossing mogelijk zonder toetsing op de EU-markt kunnen komen. Milieuorganisaties, waaronder Greenpeace (2) en WWF (3), hebben hun ernstige bezorgdheid geuit dat dit de inspanningen voor bosbescherming kan verzwakken en kan bijdragen tot verdere achteruitgang. Het creëert immers een grote stimulans voor ontduiking waarbij producten uit landen met een hoger risico door een land zonder risico worden vervoerd voordat ze in Europa worden geïmporteerd, wat het nut van de EUDR volledig zou ondermijnen.
Tijdens een persconferentie na de stemming (4) liet Christine Schneider – het Europarlementslid (MEP) dat de amendementen indiende namens de EVP-Fractie – doorschemeren dat deze maas in de wet speciaal was gemaakt om EU-lidstaten te helpen. Aangezien dit discriminerend is voor landen met tropische bossen zal dit ongetwijfeld een probleem vormen voor de Wereldhandelsorganisatie (WTO), wat de internationale geloofwaardigheid van de EU ernstig zal schaden en de spanningen met handelspartners zal aanwakkeren. (5)
Een andere belangrijke kwestie is de voorgestelde verschuiving in de manier waarop landen worden beoordeeld op hun ontbossingsrisico. De nieuwe criteria richten zich op de “ontwikkeling van het bosareaal” in plaats van op de feitelijke staat van de bossen. Landen zouden zo aan onderzoek kunnen ontsnappen, zèlfs als ze zich bezighouden met praktijken die schadelijk zijn voor primaire bossen. Immers, als oerbossen die cruciaal zijn voor de opslag van koolstof en de bescherming van de biodiversiteit gekapt worden en vervangen worden door monocultuurboerderijen, zou de EUDR niet van toepassing zijn. (6)
Het aandringen van de EVP op veranderingen weerspiegelt een verschuiving in de politieke allianties, met steun van rechtse fracties, die economische belangen belangrijker vinden dan milieubescherming. “De EUDR is gegijzeld door conservatieve krachten die vastbesloten zijn om te laten zien dat zij nu de macht hebben in het Parlement: een rechtse alliantie die bereid is om bossen op te offeren voor politiek gewin”, aldus Julia Christian, campagnevoerder bij Fern.
Reacties van het bedrijfsleven en de politiek
De wijzigingen wekken de woede op van zowel bedrijven als milieuactivisten. Veel bedrijven hebben heel wat geïnvesteerd om aan de oorspronkelijke EUDR te voldoen en worden nu geconfronteerd met onzekerheid als gevolg van deze wijzigingen. Belanghebbenden waarschuwen dat het veranderen van belangrijke onderdelen van de wet investeringen kan verstoren en een ongelijk speelveld op de markt kan creëren.
Volgende stappen
Wetgevers hebben tot half december de tijd om tot overeenstemming te komen, aangezien de verordening eind december 2024 in werking moet treden. Tot nu toe heeft de Raad duidelijk gemaakt dat het standpunt van het EP alleen zou goedgekeurd worden als het EP het voorstel van de Commissie zonder amendementen aanneemt (7). In tussentijd zijn alle ogen ook gericht op de Europese Commissie. Zij heeft de mogelijkheid om haar voorstel voor uitstel van de implementatie van de EUDR in te trekken om het oorspronkelijke tijdschema en de oorspronkelijke normen van de verordening te handhaven als zij van mening is dat de amendementen van het Parlement te ver gaan.
Milieugroeperingen dringen aan op onmiddellijke actie om het oorspronkelijke tijdschema voor de verordening te handhaven en benadrukken dat elk uitstel de wereldwijde inspanningen voor bosbehoud verder in gevaar zou brengen. Op dit moment is de datum van toepassing van de EUDR nog steeds 30 september 2024.
Hoewel de EUDR aanvankelijk werd geprezen als een mijlpaal in de strijd tegen ontbossing dreigen recente politieke manoeuvres de impact ervan aanzienlijk af te zwakken. De uitkomst van deze wetgevingsstrijd zal niet alleen ingrijpende gevolgen hebben voor de bossen, maar ook voor de wereldwijde inspanningen om klimaatverandering tegen te gaan en de biodiversiteit te beschermen.
Lees meer over de EUDR
- Bosbescherming vertragen? Commissie overweegt EUDR uit te stellen
- De Europese Unie wil geïmporteerde ontbossing tegengaan.
1 (EU) 2023/1115
2 Greenpeace verontwaardigd over uitstel en uitholling EU Ontbossingswet
3 WWF, EPP with support of far right dismantles EU Deforestation Regulation in an attack on forests and climate, November 14, 2024.
4 EPP Group, LIVE: Press conference – Deforestation Law: Make it fit for purpose,
LIVE: Press conference – Deforestation Law: Make it fit for purpose
5 and 6. FERN press release, EU’s groundbreaking deforestation law sabotaged by the European Parliament, November 14, 2024
7. https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-14579-2024-INIT/en/pdf
