Het merk Ethiquable biedt al twintig jaar een breed scala aan voedingsmiddelen, waaronder chocolade en koffie, afkomstig uit de eerlijke handel en biologische landbouw. Dit doen ze volgens een eigen ethiek die verder gaat dan de toch al hoge normen van deze sectoren.
Het merk Ethiquable werd in 2003 in Frankrijk opgericht rond enkele emblematische fairtrade-producten zoals koffie en cacao. Vandaag is een breed assortiment aan producten verkrijgbaar in verschillende landen. Zo ook België waar in 2009 een zustercoöperatie werd opgericht door Vincent De Grelle (foto) en Stephan Vincent.
“In het begin brachten we vooral Franse producten op de markt maar geleidelijk aan begonnen we onze eigen Belgische producten te ontwikkelen, met behoud van de zeer nauwe samenwerking met Frankrijk, dat in zekere zin de hoeder van het merk blijft”, legt de eerste van de twee medeoprichters van Ethiquable Benelux uit. In webshops, biowinkels en zelfs supermarkten (onder de naam Terra Etica) is het ethische merk ook aanwezig in een brede waaier van verkoopkanalen, waaronder B2B via partnerships met een aantal institutionele spelers en de horeca. Alles bij elkaar verkopen de verschillende Ethiquable zustercoöperaties (Frankrijk, Benelux, Spanje, enz.) enkele tientallen miljoenen artikelen per jaar, met een gezamenlijke omzet van ongeveer zeven miljoen euro.
Vier pijlers
Zoals de naam doet vermoeden hecht Ethiquable veel belang aan ethiek en eerlijkheid in haar aanpak, maar het is meer dan dat. De filosofie is gebaseerd op vier belangrijke pijlers. “De eerste is om alleen te werken met coöperaties van kleinschalige producenten, overal ter wereld, vanuit de vaststelling dat de kloof tussen industriële landbouw en familiale landbouw steeds groter wordt”, zegt Vincent De Grelle, die ook een opleiding tot landbouwingenieur volgde. “Een van de grootste uitdagingen voor de komende jaren is het behoud van deze kleinschalige landbouw, die garant staat voor het behoud van knowhow, beheermethoden, biodiversiteit, bodemgezondheid en waterkwaliteit.
Deze zorg voor het milieu wordt weerspiegeld in de tweede pijler van de filosofie van Ethiquable, namelijk de promotie en ondersteuning van gemengde landbouw en agrobosbouw. “Wanneer je in plaats van slechts 1 gewas te verbouwen koffie, cacao, bananen, mango’s, bomen voor hout, maniok, enz. op hetzelfde stuk land hebt, creëer je een diversiteit aan gewassen wat zorgt voor een hoog niveau van natuurlijke biodiversiteit, evenals een wortelnetwerk dat helpt om de bodem beter vast te houden. Dit in regio’s waar regenval steeds problematischer wordt vanwege de opwarming van de aarde. Uiteindelijk helpt dit om de vruchtbaarheid van de bodem te behouden in plaats van deze te verarmen.
Echte eerlijke handel
Dit leidt natuurlijk tot de derde pijler waarop de filosofie van Ethiquable is gebaseerd: biologische landbouw. “Al onze producten zijn biologisch gecertificeerd”, bevestigt Vincent De Grelle. “En ik durf zelfs te stellen dat we verder gaan dan de vereisten van het biolabel. We hebben bijvoorbeeld verschillende van onze partnercoöperaties geholpen om niet langer afhankelijk te zijn van externe organische meststoffen. Hoe doen we dat? Door hen te helpen hun eigen meststoffen te maken van lokaal bos substraat, dat voldoende natuurlijke insecticiden en herbiciden bevat om het werk te doen. Deze knowhow werd voor het eerst ontwikkeld in Peru, in wat we biofabricas noemen, en is geleidelijk overgedragen aan andere producenten in Ecuador, Ivoorkust, enz. De laatste essentiële pijler van het project is de ontwikkeling van nieuwe technologieën.
Last but not least is eerlijke handel een essentiële pijler van het Ethiquable-project. En niet zomaar eerlijke handel want het ethische merk heeft er vanaf het begin voor gekozen om het SPP-label (Symbole Producteurs Paysans) in te voeren. “In het begin van de jaren 2000 kwamen de producenten uit het Zuiden tot de conclusie dat ze zich niet meer herkenden in het Fairtradelabel, dat ze onvoldoende vertegenwoordigd of gehoord werden en dat het vooral een label voor Europese retailers was geworden. Daarmee bedoelden ze dat het gericht is op grote stromen generalistische producten en dat een hele reeks producten buiten beschouwing werd gelaten. Dus besloten ze hun eigen label te creëren”, vervolgt de medeoprichter van Ethiquable Benelux. “We moedigden hen aan om dat te doen want het doel was om een label te creëren dat familiale en coöperatieve landbouw zou promoten, wat een van onze pijlers is. En als bonus gaat het label ook veel verder in termen van financiering, aangezien de SPP minimumprijs veel hoger ligt en veel meer kostenposten dekt dan wat Fairtrade voorstelt”.
Betekent dit dat de producenten in deze sector systematisch een leefbaar inkomen verdienen? “Het is inderdaad een criterium waarmee rekening wordt gehouden bij het vaststellen van de minimumprijs. Eerlijk gezegd is het voor ons niet eens een probleem. Alle producenten in onze sector halen het leefbaar inkomen en zitten er zelfs boven. Naast deze minimumprijs wordt een aanvullende premie betaald aan de coöperaties zelf, zodat ze de economische of sociale projecten van hun keuze kunnen financieren, en niet te vergeten een biologische premie.
Toegevoegde waarde terugbrengen naar het Zuiden
Eerlijke handel zoals Ethiquable die opvat, houdt ook in dat geprobeerd wordt om zoveel mogelijk toegevoegde waarde naar de producerende landen te brengen, d.w.z. door ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk producten lokaal verwerkt worden door de coöperaties. “Als we het over eerlijke handel hebben, denken we vaak aan het kopen van grondstoffen tegen een eerlijke prijs”, zegt Vincent De Grelle. “Bij Ethiquable willen we echter verder gaan. Door een product te kopen dat al verwerkt is, blijft de gecreëerde toegevoegde waarde bij de producent, waardoor de betaalde prijs nog eerlijker is. Bovendien creëert het ook een vorm van herovering van de productieketen door de producenten zelf. Hoe verder een producent kan gaan in het productieproces en hoe dichter hij bij het eindproduct komt, hoe beter, vinden wij.
In de cacaosector zal dit tot uiting komen in het feit dat Ethiquable steeds meer cacaomassa – d.w.z. bonen die geroosterd, gemalen en in blokvorm geëxporteerd zijn – probeert te importeren in plaats van gedroogde bonen. “Ik denk dat we op dit moment de enigen zijn die dit doen. In eerste instantie werkten we hieraan met producenten in Peru en nu breiden we het uit naar Guatemala. Maar we zijn niet van plan om het hierbij te laten. In de toekomst willen we soortgelijke projecten ontwikkelen in Haïti, Madagaskar en zelfs Ivoorkust. Voor koffie is dezelfde aanpak minder voor de hand liggend omdat die idealiter vrij snel na het branden geconsumeerd moet worden om al zijn aroma’s te behouden. Maar in ieder geval wordt het ter plekke gedroogd, gepulped, ontpulverd, enzovoort, maar dat geldt voor alle spelers in de sector. Wat wel interessant is, is dat sommige van onze partners ondertussen met onze steun roostercapaciteit hebben ontwikkeld, waardoor ze hun producten nu op de lokale markt kunnen verkopen.”
Ethiquable combineert de twee sectoren, cacao en koffie, en werkt samen met een twintigtal coöperaties in evenveel landen, voornamelijk in Zuid-Amerika en Afrika. “Alle betalingen aan producenten worden beheerd door Frankrijk”, voegt onze contactpersoon toe. “We analyseren onze behoeften en gaan dan via Frankrijk om onze aankopen bij de coöperaties te bundelen. Dankzij deze manier van werken kunnen we aanzienlijke schaalvoordelen behalen. En natuurlijk zorgt Ethiquable France voor alle nodige garanties om ervoor te zorgen dat de coöperaties het geld terugbetalen aan hun leden en dat alle operaties worden uitgevoerd zoals het hoort, wat essentieel is.”
Cacao en koffie komen van over de hele wereld naar Frankrijk om te worden verwerkt tot eindproducten. “We bezitten onze eigen chocoladefabriek in de Gers, wat een investering betekende van tussen de €20 en €30 miljoen. We produceren onze chocoladerepen en couverture voor onze chocoladeklanten uit cacaomassa die we rechtstreeks van de producenten ontvangen, of uit cacao die door een Nederlandse tussenpersoon uit de bonen wordt verwerkt. Voor koffie zijn er twee stromen. In de eerste komt de groene koffie aan in Le Havre en sturen we het naar een Belgische brander die het voor ons brandt. In de tweede stroom, die betrekking heeft op het merk Terra Etica, worden de koffiebonen in Frankrijk gebrand in de faciliteiten van Café Michel, dat onlangs volledig is geïntegreerd in Ethiquable. Café Michel wordt momenteel volledig omgevormd tot Terra Etica.
“Politici moeten het goede voorbeeld geven door fairtradeproducten te kopen”
De andere kant van de medaille voor de filosofie van Ethiquable is dat het merk zich voortdurend op het snijvlak bevindt van hoge (en dus dure) criteria en normen op het gebied van duurzaamheid in de breedste zin van het woord en prijzen die desondanks op zijn minst concurrentieel moeten blijven met die van andere spelers in de sector. Dit probleem wordt nog verergerd door de huidige hoge mate van prijsgevoeligheid van de consument. “Wij geloven dat wanneer een product te goedkoop is iemand het verschil moet betalen, of dat nu de producent, het milieu of de consument is”, benadrukt Vincent De Grelle. “Daarom streven we er voortdurend naar om producten aan te bieden die eerlijk geprijsd zijn voor de producent, een minimale impact hebben op het milieu en van hoge kwaliteit zijn voor de consument. Maar dit alles is natuurlijk een reis. We beweren niet dat onze producten absoluut onberispelijk zijn, maar we proberen het wel. En daar hangt een prijskaartje aan, een prijs die consumenten niet altijd bereid zijn te betalen. Natuurlijk is het normaal dat consumenten letten op de prijs. Maar ik zou hen ook willen vragen om na te denken over het deel van hun totale budget dat aan voedsel wordt besteed in vergelijking met andere uitgavenposten. En ze zouden ook naar de etiketten moeten kijken. Mensen beseffen het niet altijd, maar het eerste ingrediënt op het etiket is altijd het ingrediënt dat procentueel het meest aanwezig is in het product, enzovoort. Je gewoon afvragen wat je echt eet, is al een stap in de goede richting”.
Aan de andere kant is Vincent De Grelle veel minder toegeeflijk als het gaat om consumptie door ‘institutionele‘ consumenten. “Politici moeten duidelijk het goede voorbeeld geven door fairtradeproducten te kopen”, zegt hij. “Zelfs vandaag is het nog zeer moeilijk om op een openbare markt onze producten te verkopen… De prijs blijft een essentieel criterium. We hebben een paar contracten gesloten met een of ander overheidsdepartement, maar dat is allemaal heel anekdotisch. Daarnaast denk ik dat de politiek ook de verantwoordelijkheid heeft om beter te communiceren over deze kwesties van duurzaamheid en eerlijkheid, en om dat systematisch te doen, niet alleen in de marge. Bovenal hebben ze de plicht om een kader op te zetten dat landbouw met respect voor producenten en het milieu stimuleert en bevordert.
