Waarom TDC de cacaoketen ondersteunt
Industriereuzen schakelen over op eerlijke en duurzame handel
De meeste grote spelers uit de cacaosector (Mars, Mondelez, Barry Callebaut …) hebben aangekondigd dat ze tegen 2020 duurzame cacao willen produceren. Daar zijn twee redenen voor:
- Kinderarbeid bestrijden. Die is legio in de sector: alleen al in Ivoorkust zouden 350.000 kinderen op de plantages werken. Het Amerikaanse gerecht heeft er al maatregelen tegen genomen;
- Over voldoende kwaliteitsvolle cacaobonen kunnen beschikken.
Dankzij de certificeringen (Fairtrade, Utz Certified, Rainforest Alliance, Bio) kan de herkomst van de bonen nagetrokken worden. Ook kunnen de producenten beter betaald worden, tegen aanvaardbare kosten: de wereldmarktprijs voor cacao ligt momenteel boven de minimumprijs vaneerlijke handel, en dat zou zo moeten blijven.
Opportuniteit
In Europa zit de vraag naar zwarte chocolade met minstens 70 % cacao in de lift. Een goede zaak voor de kwaliteitsbonen uit Peru en Ecuador, twee prioritaire landen voor de Belgische ontwikkelingssamenwerking die hun afzetmarkt groter zien worden.
Door de cacaosector te steunen zal TDC op korte termijn impact hebben op een keten waar de belangen van de producenten, de grote spelers uit de sector en de professionelen uit de ontwikkelingssamenwerking samenkomen.
Bovendien is het een belangrijke sector voor de Belgische economie.
Belangrijkste cacaoproducerende lande
In duizent ton. 2013/14*
Cacao in Peru
De nationale cacaoproductie bedraagt meer dan 71.000 ton en is tussen 1990 en 2013 meer dan vervijfvoudigd. De cacaoteelt bestrijkt 104.000 hectaren, voornamelijk in het lager gelegen gedeelte van het Andesgebergte, tussen 200 en 900 meter hoogte. 37.000 gezinnen moeten ervan leven.
In de eerste helft van 2015 werd voor een totaal van 92,2 miljoen dollar cacao uitgevoerd, waarvan 11 naar België. Dat is een stijging van 10% tegenover dezelfde periode van het jaar daarvoor.*
De Peruviaanse overheid heeft met zijn beleid voor de modernisering van de cacaosector jarenlang de teelt aangemoedigd van de variëteit CCN-51, een hybride soort die erg vroeg rijpt en zeer productief is, veel vet bevat maar weinig aromatisch is. De arme, kleine boeren werden bij deze hervormingen niet betrokken en bleven de oude variëteit, de “criollo porcelana”, op de traditionele manier verbouwen. Die variëteit produceert de fijnste en meest gewilde cacao met een zoet aroma en een delicate, niet-bittere smaak.
Chocolademakers in heel de wereld hebben deze variëteit opnieuw ontdekt en gebruiken het in hun beste recepten. Peru wist zo een mooie plaats te veroveren op de markt van hoogwaardige en specialiteits cacao. Het is bovendien de tweede grootste producent van biologische cacao.
*Bron : Asociación de Exportadores del Perú.
De coöperaties ondersteunt door TDC
Cepicafe
De coöperatie Cepicafe (Central Piurana de Cafetaleros) bestaat sinds 1995. Ze is gelegen in de regio Piura, in het uiterste noordwesten van het land. Cepicafe is al lang niet meer de kleine groep boeren die op zoek ging naar een betere prijs voor hun koffieoogst. De voorbije 20 jaar legden zij een merkwaardig parcours af door volop in te zetten op agro-ecologie en op de bio- en fairtrademarkt.
In dezelfde regio maar dan een eind lager werd van oudsher ook cacao geteeld. Langzaam groeide het besef bij de mensen van Cepicafe dat de lokale oude cacaovariëteit, criollo porcelana, de potentie had om in een hoger marktsegment mee te spelen.
Met steun van het Trade for Development Centre (TDC) en andere donors werd een programma opgezet om de kwaliteit en de productie op een duurzame manier te verbeteren en een bio- en fairtradecertificatie te behalen.
Met resultaat, want intussen won hun cacao blanco prijs na prijs voor zijn fijne smaak en heeft hij bekende chocolademakers wereldwijd weten te bekoren. In 2006 exporteerde Cepicafe voor het eerst 32 ton cacao, in 2014 was dat al 700 ton. De coöperatie groepeert momenteel meer dan 90 organisaties die samen 6600 producenten tellen
Dromen
In de loop van 2014 besluit TDC het cacaoproject van Cepicafe een jaar langer te steunen. Naast 9 organisaties en 850 families uit de regio’s Tumbes en Piura behoren ditmaal ook 200 families uit de veel armere regio Amazonas tot de doelgroep.
Ondanks de zwakke structuren en de slechte infrastructuur is het de ambitie om ook daar het proces van oogsten, fermenteren en drogen te optimaliseren en de kwaliteit sterk te verbeteren. Bovendien wil Cepicafe zijn netwerk verder uitbouwen met klanten in de bio-, fairtrade- en andere markten, maar ook met lokale en regionale overheden.
Cepicafe werkt stap voor stap toe naar de realisatie van een droom: het bouwen van een eigen chocoladefabriek in Piura die cacao verwerkt tot chocolade voor de lokale en internationale markt. Op die manier wordt er meer toegevoegde waarde in Peru zelf gehouden.
Begin 2015 werd een joint venture opgericht met het Nederlandse bedrijf Chocolatemakers om deze droom nog een stap dichterbij te brengen..
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC : 202 718 euro
- Duur van het project: 2010 – 2015
- Begunstigden: 1050 producenten
Aprocam
De coöperatie Aprocam werd in 2003 opgericht in de regio Amazonas. Ze telde toen 42 leden. Nu bestaat ze uit 199 gezinnen waarvan er 120 behoren tot het Awajun-volk, een van de armste bevolkingsgroepen van Peru. Maar liefst 90 % van alle Awajuns uit Amazonas leven onder de armoedegrens. Oorspronkelijk hield dit volk zich bezig met de jacht, visvangst en de pluk van wilde vruchten.
Maar door de achteruitgang van de natuurlijke rijkdom van het woud werden de mensen geleidelijk aan gedwongen zich toe te leggen op de cacaoteelt. Al snel drong cacao zich op als leefbaar alternatief voor de ambachtelijke mijnbouwactiviteiten, de houtkap, de handel in met uitsterven bedreigde dieren en de cocakweek.
Vandaag is Aprocam de eerste organisatie in Amazonas die cacao uitvoert. Ze heeft met succes een plaatsje veroverd op de internationale markt en verkocht 100.000 kilogram criollo-cacao met Fairtrade-label aan een Italiaans bedrijf in 2014
Een strengere selectie van de cacaobomen en betere droogtechnieken voor de bonen
Het materiaal dat nu gebruikt wordt om cacaobonen te drogen is ontoereikend om de kwaliteit van het product te garanderen.
TDC zal Aprocam financieel steunen zodat het nieuwe methodes kan introduceren om deze laatste verwerkingsfase van de cacaoboon te optimaliseren. Er worden ook drie droogtoestellen op zonne-energie gebouwd.
De hoeveelheid cacao die de coöperatie jaarlijks kan oogsten is enorm. De producenten gaan immers niet al te nauwkeurig te werk bij het selecteren van de beste cacaobomen. Zij zullen dan ook worden aangemoedigd om voortaan meer aandacht te besteden aan de bomen die ze uitkiezen om aan planten.
Tot slot probeert Aprocam sinds 2012 de conventionele landbouw geleidelijk aan op te geven en zich volop toe te leggen op de gecertificeerde biologische landbouw. De coöperatie hoopt dat alle leden tegen het einde van het project de biologische productienormen zullen halen.
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC: 100.469 euro
- Duur van het project: 2 jaar
- Begunstigden: 199 producenten
Capema
De coöperatie Capema werd in 2007 opgericht en telde toen 123 producenten. Ze legden zich allemaal uitsluitend toe op de koffieproductie.
In de regio San Martín, waar Capema zich bevindt, is kiezen voor één landbouwspecialisatie de gewone gang van zaken.
In het noorden van Peru maken de landbouwgemeenschappen een ongebreidelde expansie van de monocultuur voor koffie mee.
Nochtans is het klimaat er ook geschikt om rijst en cacao te verbouwen.
Tegen alle verwachtingen in is Capema in 2014 een nieuwe richting ingeslagen: de coöperatie koos voor diversifiëring. De koffieteelt besloeg toen 716 hectare. In datzelfde jaar werden trinitario-cacaobomen, een kruising tussen forastero en criollo, aangeplant op ruim 24 hectare. Er werden ook bananenbomen geplant. Door deze aanpak worden de aanvallen van ongedierte en ziekten ingedijkt en zijn er minder externe productiemiddelen zoals meststoffen, pesticiden en water nodig.
Meer plaats vrijmaken voor de cacaokweek
TDC gaat in op de wens van Capema om meer gronden in gebruik te nemen voor de cacaoproductie en zorgt voor de financiering.
Het is de bedoeling om vanaf 2016 velden aan te leggen op 74 hectare bos voor Fairtrade-gecertificeerde ‘fijne’ cacao die uitmunt in smaak en kleur. Capema wil op die manier de agrobosbouw promoten en een meerjarig gewas toevoegen aan de bestaande vegetatie. TDC voorziet ook opleidingen voor de producenten in goede praktijken voor het oogsten en voor na de oogst.
Al deze initiatieven moeten de coöperatie in staat stellen om 2000 kilogram cacao per hectare te produceren tegen 2021. Die zal grotendeels verkocht worden op de Noord-Amerikaanse en Europese markten.
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC: 118.076 euro
- Duur van het project: 2 jaar
- Begunstigden: 98 gezinnen
Pangoa
Aan het einde van de jaren 1960 voerde het militaire regime van Peru een landbouwhervorming door die het land van de grootgrondbezitters herverdeelde onder de boeren die ze bewerkten.
In het kader van dit beleidsinitiatief richtten 50 boeren – vroegere leden van de naburige vereniging Satipo – in 1977 de Cooperativa Agraria Cafetalera Pangoa op. Pangoa zette al snel structuren op om het economisch en sociaal welzijn van de producenten en hun gezin te garanderen.
Zo werden in 1984 en 1986 respectievelijk een school gebouwd en een spaarvereniging opgericht.
In de provincie Satipo besloten de meeste landbouwverenigingen aan hun producenten salarissen uit te betalen die even hoog of hoger liggen dan die bij Pangoa. Daaruit blijkt hoe sterk de invloed van de coöperatie is in die streek.
Tegenwoordig telt de coöperatie 650 partnerproducenten van wie 110 zich uitsluitend bezig houden met de kweek van criollo-cacao. Ieder van hen bezit zo’n drie hectare plantages.
De andere leden hebben zich toegelegd op de kweek van koffie, honing, citrusvruchten en tropische vruchten als mango’s, carambola’s en passievruchten.
Die producten worden voornamelijk uitgevoerd naar de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Canada.
Méér en betere cacao kweken
Dankzij het project dat wordt ondersteund door TDC zal de coöperatie stappen ondernemen om meer cacao te produceren en de kwaliteit ervan te optimaliseren. Daarvoor worden nieuwe cacaokwekerijen in het agrobosbouwsysteem aangelegd. De bestaande percelen worden opgewaardeerd en intensief onderhouden. Tegelijk krijgen de producenten een opleiding. Ook jongeren die de grond van hun ouders willen overnemen zijn welkom. Pangoa dat momenteel heel zijn productie exporteert, wil tenslotte nieuwe handelspartners vinden om zijn producten op de nationale markt te introduceren.
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC: 117.805 euro
- Duur van het project: 2 jaar
- Begunstigden: 718 producenten
Curimaná
De coöperatie Curimaná werd in 2010 opgericht in het kader van het alternatief ontwikkelingsprogramma van UNODC, het Bureau van de Verenigde Naties voor de bestrijding van drugs en criminaliteit. Dat programma wil de landen helpen voorkomen dat op hun grondgebied illegale drugs worden verbouwd. De landbouwers krijgen leefbare alternatieven aangereikt zoals de verkoop van producten uit eerlijke handel. Toen ze vernamen dat UNODC hulp bood, kozen kleine producenten uit de regio Ucayali ervoor om hun cocavelden op te geven en zich collectief toe te leggen op de cacaokweek.
Tijdens het eerste werkjaar produceerde de coöperatie 15.000 kilogram droge cacao. In 2014 bedroeg de productie al 251.950 kilogram waarvan meer dan de helft met Fairtrade-certificering. Ondanks de forse stijging van de productie blijft Curimaná kampen met een grote uitdaging. In de regio Ucayali bevat de bodem weinig voedingsstoffen en die zijn nochtans broodnodig voor de groei van de cacaobomen. Bovendien is de grond rijk aan cadmium, een giftig metaal dat door de planten wordt opgenomen. Boven een bepaalde limiet – die regelmatig wordt herzien door CONTAM, het panel voor contaminanten in de voedselketen – houdt cadmium gezondheidsrisico’s in voor de consument.
In de regio Ucayali bevat 1 kilogram cacaobonen 0,5 milligram cadmium. Dat is net de bovengrens die CONTAM tot nog toe heeft vastgelegd. De organisatie heeft echter een nieuw reglement uitgevaardigd (488/2014) waarbij de bovengrens wordt vastgelegd op 0,2 milligram per kg cacao. Er werd al aangekondigd dat de Europese Unie deze norm zou toepassen vanaf 2019.
Wil Curimaná haar productie blijven verkopen, dan moet ze dringend actie ondernemen om het cadmiumgehalte in de vruchten van de cacaobomen terug te dringen.
Speciale mestsoffen gebruiken
Om deze uitdaging het hoofd te bieden wil de organisatie gebruikmaken van bodembedekkers en organische meststoffen (assen, wormencompost, enz.) die ze zelf klaarmaakt. Deze inbreng moet de bodem verrijken en de cadmiumopname door de wortels van de cacaobomen beperken. TDC ondersteunt dit project financieel.
De coöperatie die tot nog toe haar productie verkocht aan één afnemer zal worden ondersteund om nieuwe partners te vinden en een optimale commerciële aanpak te ontwikkelen.
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC: 120.421 euro
- Duur van het project: 2 jaar
- Begunstigden: 128 producenten
Cuencas de Huallaga
De productie verhogen en de geur- en smaakeigenschappen van de cacao bepalen
Cuencas de Huallaga sloot een handelsakkoord met de Peruaanse landbouwvereniging Norandino om haar volledige productie te verkopen. Op die manier hoopte de coöperatie in 2014 zowat 300.000 kilogram cacao te verkopen. Het bleken er slechts 125.000 te zijn.
Daarom besloot TDC Cuencas de Huallaga een steuntje in de rug te geven om zijn productie te verhogen en in te spelen op de vragen van zijn handelspartner. Concreet gezien moet de coöperatie nieuwe afzetmarkten aanboren om niet af te hangen van één klant.
TDC zal de communicatie van de coöperatie versterken door een website te creëren. Verder zal het gamma geur- en smaakeigenschappen geanalyseerd worden van de cacao die de producenten op hun akkers verbouwen. Op die manier kunnen we goede praktijken opstellen voor alle stappen van de oogst, de fermentatie, het drogen en het opslaan met als doel de kwaliteit van de cacao te optimaliseren. In Peru heeft tot nog toe geen enkele coöperatie een dergelijk initiatief genomen.
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC: 127.754 euro
- Duur van het project: 2 jaar
- Begunstigden: 110 producenten
CLAC
In Latijns-Amerika en de Caraïben zijn 300 coöperaties van kleine producenten en groeperingen van landbouwwerknemers die meedraaien in eerlijke handel aangesloten bij CLAC. Deze regionale organisatie telt 200.000 gezinnen die een brede waaier producten voortbrengen zoals koffie, cacao, honing en fruit.
CLAC is ontstaan in 2004 na een fusie van twee organisaties van kleinschalige bijenhouders (PAUAL) en kleine koffieboeren (CLA).
Sindsdien ijvert CLAC ervoor om de samenwerking en de informatie-uitwisseling tussen de aangesloten coöperaties te bevorderen.
Een van de voornaamste doelstellingen is de visibiliteit verbeteren van de Latijns-Amerikaanse producenten op de internationale scène. CLAC wil er ook op toezien dat de aangesloten verenigingen de waarden en beginselen van eerlijke handel naleven.
CLAC wist zich snel op te werpen als een onmisbare speler op de wereldwijde fairtrademarkt. Daarvan getuigt de plaats die ze bekleedt in de Raad van bestuur van Fairtrade International (FLO) en van het internationaal comité van WFTO (de Internationale Organisatie voor Eerlijke Handel). Die belangrijke status hoeft niemand te verbazen: CLAC vertegenwoordigt 23 % van alle kleine producenten die deelnemen aan het systeem van Fairtrade International.
Twee coöperaties die lid zijn van CLAC hebben financiële steun gevraagd aan TDC om het hoofd te bieden aan hun problemen.
- De eerste heet Cooperativa Agraria Cafelera Satipo. Ze werd in 1965 opgericht in Peru en is gespecialiseerd in de kweek van koffie en cacao. Recentelijk heeft de coöperatie zich toegelegd op de verhuur van onroerend goed. De meeste van de 700 producenten behoren tot het Ashaninka-volk, een van de grootste indianengemeenschappen uit Latijns-Amerika.
- De tweede is de Ecuadoraanse coöperatie Corporación Fortaleza del Valle. Die bestaat op haar beurt uit vier landbouwcoöperaties uit de regio Carrizal Chone en telt in totaal 920 producentengezinnen.
De financiële en communicatieve capaciteiten versterken
TDC en de beide coöperaties zijn het erover eens dat het nodig is om een communicatiestrategie op te stellen en uit te voeren. Zo willen ze een site creëren en een verkoopcatalogus opstellen. De beheerders moeten zich ook vertrouwd maken met de grondbeginselen van de financiële analyse (rentabiliteitsanalyse, analyse van de winstmarges …) die ze tot nog toe onvoldoende in de vingers hebben. Dankzij de hulp van TDC kunnen de coöperaties bovendien een reeks vergelijkende testen uitvoeren tussen verschillende soorten organische meststoffen om de vruchtbaarheid en duurzaamheid van de bodem te optimaliseren. Tot slot zullen nieuwe gewassen worden ingevoerd zodat ze meer kunnen produceren en meer winst binnenhalen.
Kerncijfers
- Bijdrage van TDC: 139.170 euro
- Duur van het project: 2 jaar
- Begunstigden: 1620 producenten
