TDC is een programma van Enabel, het Belgisch Ontwikkelingsagentschap.
TDC is een programma van Enabel, het Belgisch Ontwikkelingsagentschap.
Fair trade of eerlijke handel is een type handel dat benadeelde producenten, voornamelijk uit het Zuiden, de kans geeft op duurzame ontwikkeling. Een van de belangrijkste principes is dat de producent een eerlijke prijs krijgt voor zijn product, maar er is meer.
Eerlijke handel is ontstaan uit het besef dat de welvaartskloof tussen rijke en arme bevolkingsgroepen steeds groter wordt en uit de wil om daar iets aan te doen door handel te drijven op een eerlijker manier. Eerlijke handel wil het dus over een andere boeg gooien: betere prijzen betalen en waardige werkomstandigheden creëren voor boeren, ambachtslieden en arbeiders. Eerst lag de focus voornamelijk op de ontwikkelingslanden maar nu ook steeds dichter bij huis, in Europa en België.
De belangrijkste wereldwijde netwerken van de Fair Trade beweging kwamen tot de volgende definitie van Fair Trade in 2001 :
“Fair Trade is een handelspartnerschap, gebaseerd op dialoog, transparantie en respect, dat streeft naar meer gelijkheid in de internationale handel. Het draagt bij aan een duurzame ontwikkeling door het aanbieden van betere handelsvoorwaarden aan en het veilig stellen van de rechten van gemarginaliseerde producenten en arbeiders, voornamelijk in het Zuiden.
Fair Trade Organisaties, gesteund door de consumenten, zijn actief betrokken bij de ondersteuning van producenten, bij het verhogen van bewustzijn en bij het strijden voor veranderingen van de regels en praktijken van de conventionele internationale handel.”
Een eerlijke prijs is een prijs die wordt betaald aan de producenten om hen een eerlijk loon te garanderen (in de lokale context). Die prijs moet de productiekosten dekken en waardige levensomstandigheden mogelijk maken.
Voor vele eerlijke producten zoals koffie, cacao of bananen bestaat er een vaste minimumprijs om de duurzame productiekosten te dekken voor dat product in die regio, en om onstabiliteit gelinkt aan volatiele prijzen op de internationale grondstoffenbeurzen te vermijden. Deze prijs wordt vastgesteld en van tijd tot tijd herbekeken door organisaties als Fairtrade International.
Wanneer de marktprijs van een product hoger ligt dan deze minimumprijs, dan wordt de marktprijs betaald, met daarbovenop de ontwikkelingspremie (zie hieronder). Maar als de marktprijs onder deze minimumprijs ligt, dan wordt de minimumprijs betaald, plus de ontwikkelingspremie. De minimumprijs van de eerlijke handel is een vangnet dat de producenten beschermt tegen al te grote prijsschommelingen op de grondstoffenmarkt.
De premie van eerlijke handel is een bijkomende som die aan de producenten wordt gestort bovenop de betaling van hun producten.
Die som bedraagt gewoonlijk tussen de 10 en 15 % van de minimumprijs. Ze wordt gestort in een gemeenschappelijk fonds voor arbeiders en/of boeren en is bestemd om hun sociaaleconomische omstandigheden en hun leefmilieu te verbeteren. De arbeiders en/of boeren beslissen zelf over hun prioriteiten: onderwijs of gezondheid voor hun kinderen, verbetering van hun productieactiviteiten of de bouw van infrastructuur zoals wegen en bruggen voor hun gemeenschap.
Naast de premie van eerlijke handel heeft Fairtrade International een biopremie ontwikkeld. Die wordt berekend op basis van het verschil in exploitatiekosten tussen de traditionele en de biologische landbouw. De premie wordt pas uitbetaald nadat de overgang naar biologische landbouw compleet is. Het is een soort van beloning voor de gedane investeringen, om in de loop van de tijd de extra kosten te dekken die de biologische landbouw meebrengt (met name meer arbeid).
Sinds 1988 en de oprichting van enerzijds de IFAT, de internationale federatie voor eerlijke handel (die in 2009 de WFTO werd, de wereldwijde organisatie voor eerlijke handel) en de lancering van het label Max Havelaar (nu Fairtrade) anderzijds, stellen we vast dat er twee grote ketens voor de regulering van de eerlijke handel zijn ontstaan, die naast elkaar blijven bestaan: de geïntegreerde keten (in het bijzonder WFTO en EFTA) en de gelabelde keten (in het bijzonder Fairtrade International).
De geïntegreerde waardeketen, de historische organisatievorm van de eerlijke handel, heeft als belangrijkste kenmerk dat alle ondernemingen die zijn betrokken bij de productie en de vermarkting van het product (producent, verwerker, importeur en verkooppunten) zich vrijwillig houden aan de waarden van de eerlijke handel. Eerlijke ondernemingen drijven handel met elkaar in een geest van samenwerking en langdurige relaties. Ze genieten de eerlijke certificering (gewoonlijk gelinkt aan een logo) waarvan ze samen de regels en criteria hebben vastgelegd (eerlijke prijs, transparantie, prefinanciering … Zie de 10 beginselen van de eerlijke handel voor meer details).
In tegenstelling tot de geïntegreerde waardeketen, berust de gelabelde waardeketen op de certificering van het verkochte product. De bedrijven die deze producten ontwikkelen, beloven een precies lastenboek te respecteren en zich te bevoorraden bij producentenorganisaties van ontwikkelingslanden (vaak coöperaties) die erkend zijn door het orgaan dat het keurmerk uitreikt.
Die gelabelde producten kunnen vervolgens gecommercialiseerd worden in eender welk verkooppunt, met inbegrip van de klassieke supermarkten. Er bestaan meerdere keurmerken van eerlijke handel. Fairtrade is het bekendste.
Het feit dat beide ketens naast elkaar bestaan, vertaalt twee verschillende visies op eerlijke handel. Die verschillen slaan vooral op het soort betrekkingen die worden aangeknoopt met de economische actoren (multinationals, supermarkten) en op de verschillen tussen een ontwikkelingsvisie (en een aanklacht tegen de internationale handel) enerzijds en een commercieel perspectief gebaseerd op controle anderzijds.
[1] Fairtrade International
[2] Berekening gemaakt door het Trade for Development Centre op basis van informatie gecommuniceerd door de Belgische fairtradeorganisaties en -bedrijven.
[3] Bron: barometer 2018 gerealiseerd door Ivox voor het Trade for Development Centre
Het aantal fairtradekeurmerken is de laatste jaren toegenomen. Dit is een gevolg van de verschillende realiteiten op het terrein.
Fairtrade is het historische label, het meest bekende fairtradelabel. Fairtrade Belgium verkoopt zelf geen producten maar verleent zijn keurmerk aan meer dan 1500 producten op de Belgische markt.
Deze certificatie wordt toegekend voor producten die voldoen aan de internationale criteria van Fairtrade International, die betrekking hebben op de productieomstandigheden en de prijzen. Om deze garantie te geven, wordt er een controle uitgevoerd op de hele keten, van producent tot consument.
In 2011 besloten de leden van de World Fair Trade Organization (WFTO) een nieuw type fairtradesysteem te ontwikkelen om de praktijken in de aanvoerketen te verbeteren en tegemoet te komen aan de steeds groeiende vraag naar een meer betrouwbaar herkenningssysteem van fair trade op de internationale markt.
Het WFTO-garantiesysteem heeft vijf belangrijke componenten: een toelatingsprocedure voor nieuw lidmaatschap, een zelfbeoordelingsverslag, een controle audit, een bezoek aan gelijkaardige organisaties, en de Fair Trade Accountability Watch (FTAW). De FTAW is een participatief toezichtmechanisme waarbij het publiek zelf problemen kan melden met betrekking tot de naleving van fairtradeorganisaties.
Leden die geslaagd zijn voor het GS-proces, bereiken de status van de ‘Gegarandeerde Fair Trade Organisatie’ en kunnen het WFTO-Label op hun producten gebruiken.
Het “symbool van de kleine producenten” werd officieel gelanceerd in november 2010 in Honduras. Volgens de Nationale Coördinatie van Fair Trade in Peru (NCLA), ontstond het initiatief in reactie op Fairtrade International, die haar label niet meer uitsluitend voorbehoud voor kleine producenten: “de internationale organisatie die eerlijke handel wereldwijd certificeert, laat de invoer van grote commerciële bedrijven toe, ten koste van kleine producenten. “
Het label heeft een uitgebreide set van criteria met betrekking tot de productie, het organisatorische aspect, het management, respect voor het milieu, het beheer van de relaties tussen organisaties van producenten en afnemers…
Het certificeringsprogramma Fair for Life werd in 2006 in Zwitserland gesticht door Bio-Foundation en door IMO (Institute for Marketecology). Het was de bedoeling om alle producenten en actoren van de eerlijke handel – ook zij die niet aan de voorwaarden van Fairtrade International voldoen – een onafhankelijke certificering te verstrekken die de naleving bewijst van criteria zoals het afwijzen van dwangarbeid en kinderarbeid, de vrijheid van vereniging, veilige en fatsoenlijke arbeidsvoorwaarden, enz.
Fair For Life is een fairtradelabel voor alle producten, in alle landen en voor alle productieketens. Fair for Life combineert de criteria van de biologische landbouw en eerlijke handel.
De groeiende vraag naar natuurproducten in de voedings-, cosmetica-, wellness en medicinale sector stelt enorme ecologische en sociale uitdagingen: de hoge druk op potentieel kwetsbare planten kan lokale ecosystemen in gevaar brengen en de plukkers/verzamelaars, die meestal tot de armste sociale groepen behoren, in hun levensonderhoud bedreigen.
De FairWild norm verzekert de consument ervan dat de producten op een sociaal en ecologisch verantwoorde manier bekomen en geproduceerd zijn.
De vereniging Association pour le Tourisme Equitable et Solidaire is een Frans netwerk van actoren en specialisten in eerlijk en solidair toerisme. Ze werd opgericht in 2006 en verenigt touroperators, tussenpersonen en aangesloten leden die van reizen een hefboom voor ontwikkeling en internationale solidariteit willen maken. Met het label Garantie tourisme équitable et solidaire biedt de vereniging de reiziger een unieke reiservaring met respect voor mens en cultuur. Dit label heeft als doel om aan klanten te bewijzen dat elke gecertificeerde reis voldoet aan de verplichtingen die zijn aangegaan in het charter van eerlijk en solidair toerisme dat de vereniging heeft opgesteld. Met dit label verbetert het netwerk informatie aan de reiziger en het vergroot de transparantie die nodig is voor een meer verantwoord toerisme.
